Energietransitie: geef mensen zekerheid of houd je mond

COLUMN - Verleden week vroeg Jan Willem de Boer me om op zijn onvolprezen youtubekanaal JWTV https://www.youtube.com/channel/UCMO4XcxJZKpkC83PLQl-pdw mijn mening te geven over de verkiezingsuitslagen. En dan vooral de Schiedamse. In onze gemeente heeft immers twintig procent van de kiezers op de FvD gestemd en dat is hoger dan het landelijk gemiddelde. “Hoe komt dat?” wilde Jan Willem weten. Ik vertel dat onze stad een aantal boze inwoners kent dat in het stemhokje de eigen onvrede tot uitdrukking brengt op grond van de mogelijkheden. Daarom hebben zoveel Schiedammers al jaren hun vertrouwen gesteld in al die lokale partijen. Ze willen de gevestigde politiek een poepie laten ruiken en dat hebben zij ook verleden week gedaan.

Dat blijft een belangrijke factor. Niemand praat me dat uit mijn hoofd. Aan de andere kant heb ik zo kort na de uitslag misschien één element onderschat. De zorg die bij veel Schiedammers bestaat over wat de energietransitie voor ze gaat betekenen. Of ze financieel geknakt worden door de hoge kosten. Hoeveel gesodemieter ze zullen krijgen en hoe lang het allemaal duurt als de werkploegen van de woningbouw verschijnen om de woning overhoop te halen in het kader van de vloerverwarming, de isolatie en de warmtepomp. Of om het warmtenet de woning in te brengen. Hoeveel hoger wordt de huur? Verdien je dat werkelijk terug met besparingen op de energierekening?

Dit soort angsten leven in het hele land maar in Schiedam zijn ze misschien wel sterker omdat het college van B&W trots vertelt dat het een voorlopersrol wil spelen. Schiedam moet van het gas af, om te beginnen Groenoord en daarna Nieuwland. Als je het stadskantoor moet geloven, wordt dat een groot wir schaffen das.

Als je vraagt wanneer het dan allemaal begint en wat dit allemaal zal betekenen voor u en mij, dan volgt een donderend stilzwijgen dat slechts wordt onderbroken door een piepstemmetje. Dat piepstemmetje zegt: ¨Dat weten we nog niet. We hebben geen idee¨. Achteraf denk ik dat ik de betekenis van de angst voor de energietransitie bij FvD-stemmers onderschat had. De overheid – gemeente en regering – vertellen in krachtige bewoordingen dat aan die omwenteling niet valt te ontkomen, maar een duidelijk verhaal met een tijdspad en een betrouwbare raming van de kosten zit er niet bij. Je krijgt hoogstens te horen dat iedereen het mee moet kunnen maken en dat je de investering heel snel terugverdient met dalende energierekeningen. Dat bezorgt mensen de doodschrik vooral omdat zij weten dat andere door de overheid aangestuurde revoluties om het maar zachtjes te zeggen niet hebben opgeleverd wat werd verwacht. Kijk bijvoorbeeld naar de vele schrijnende situaties in de zorg of de Hoekse Lijn, die maar niet tot stand komt. Lagere energiekosten? Wat is dat voor een loze belofte.

Van deze door de overheid geschapen onzekerheid heeft de FvD geprofiteerd en zeker in Schiedam.

Ook daalt het draagvlak voor de energietransitie dramatisch. En dat terwijl ze nodig is, willen we de grootste bedreiging voor de mensheid van deze eeuw het hoofd kunnen bieden. Je zou dus zeggen dat de overheid – van haar fouten geleerd hebbende – zou ophouden met het hangen van donkere wolken boven het hoofd van de burger. De energietransitie is de grootste uitdaging sinds de tweede wereldoorlog, groter zelfs dan het deltaplan. Het is een fout om die in miljoenen kleine energietransitietjes te hakken die de burgers op hun brood krijgen, met de mededeling dat er anders wel goedkope leningen en hypotheken zijn om de boel te financieren. En anders kun je de grond onder je huis altijd nog aan de gemeente verkopen waarna je voortaan erfpacht betaalt. Geen zorgen, alles is prima geregeld. Ja, dank je de koekoek.

Je zou denken dat de overheid – landelijk en lokaal – leergeld zou hebben betaald. Maar nee, afgelopen donderdag ontvingen de lezers van het Algemeen Dagblad in onze regio een extra katern over de energietransitie. De bijlage zal wel in een extra oplage zijn gedrukt om stapels neer te leggen in buurthuizen en bibliotheken en misschien zelfs in winkels. Neem gratis een exemplaar mee.

Wie onderaan pagina 3 kijkt, vindt daar een mededeling in heel kleine lettertjes. De bijlage blijkt betaald door belangrijke actoren bij de komende energietransitie, zoals Eneco en de grote Rotterdamse woningcorporaties. Het is eigenlijk een superadvertentie en hoofdredacteur Nijenhuis van het AD is dan ook niet verantwoordelijk voor de inhoud.

Stellen de woning- en de energieboeren ons gerust? Nee, de hele bijlage bestaat uit informatie die met een vakterm redundant wordt genoemd. Zij is overbodig om de duidelijkheid te scheppen waar de lezers naar snakken. Zij schept misschien zelfs juist verwarring. Er staat een heel aantal artikelen in de bijlage. De energietransitie wordt van vele kanten belicht, maar weer staat er niet in wat er zo ongeveer gaat gebeuren, wanneer, hoeveel dat zal kosten en wie het gaat betalen. Wel geeft de bijlage de indruk dat de energietransitie onvermijdelijk is en dat huurders die achterin de rij staan bij de overgang naar warmtepomp of warmtenet wel opstandig zullen worden omdat zij afhankelijk blijven van gas dat steeds meer in prijs stijgt omdat het rijk er zoveel belasting over heft. Wethouder Arno Bonte uit Rotterdam is de enige met een andere insteek. Hij meldt dat de energietransitie tienduizenden banen op zal leveren. Er moeten immers miljoenen huizen onderhanden worden genomen en niet zo´n klein beetje ook.

Alleen, dit land heeft gebrek aan vakbekwame bouwvakkers en meer in het bijzonder aan specialisten op het gebied van de installatietechniek. We moeten die nog voor een belangrijk deel opleiden. De tienduizenden vacatures zullen dus wel door gegadigden uit de rest van Europa worden vervuld. Als ze de juiste kwalificaties beschikken natuurlijk.

Zo heeft de overheid een paar honderdduizend euro weggegooid aan een krantje dat de bestaande gevoelens van angst versterkt in plaats van verzwakt. Geef mensen zekerheid of houd je mond.