Doodzonde als het Fabriplein wordt afgebroken

COLUMN - Wie het in Schiedam over monumenten heeft, denkt meteen aan de binnenstad, zeker nu langzaam aan zichtbaar wordt hoe mooi Boskalis de kadewanden van de Lange Haven herstelt. Toch hebben ook andere wijken mooie dingen te bieden, ook al vallen die niet zo op. U denkt natuurlijk meteen aan het oude dorp Kethel en terecht, maar daar doel ik vandaag niet op. Ik denk dan eerder aan het Fabriplein en de daarachter gelegen Kortlandstraat, waar nog een huizencomplex prijkt van de woningbouwvereniging 'Schiedam Vooruit'. Dat was een initiatief van de socialisten, die wilden laten zien hoe behoorlijke arbeiderswoningen eruit moesten zien.

Aan het begin van de jaren twintig hadden ze voldoende geld bij elkaar gesprokkeld om het Fabriplein te bebouwen alsmede een stuk van de Gordonstraat en de Kortlandstraat. Wie daar langs loopt ziet meteen dat het geen doorsnee huizenbouw is.

Het Fabriplein staat al een hele tijd op de nominatie om gesloopt te worden, want de pandjes lopen zo langzamerhand tegen de honderd en verkeren in niet al te beste staat. Met nieuwbouw zoals in de nabijgelegen Aleidastraat lijkt Woonplus meer te kunnen verdienen. Dat zou – vindt iedereen die van Schiedam houdt – doodzonde zijn.

Toch is er een alternatief dat leidt tot het behoud van deze unieke woningen met hun prachtige geschiedenis van idealisme. Woonplus is momenteel aan het bestuderen of ze aan zo'n oplossing wil meewerken: koppel de boven- en benedenhuisjes tot eensgezinswoningen, herstel het casco en de fundering, verkoop de woningen voor een matig prijsje als klushuizen. De nieuwe eigenaren moeten dan een extra hypotheek van ongeveer vijftigduizend euro nemen om hun casco om te bouwen tot een woning die hen past als een handschoen om hun vingers.

Is dat utopie en dromen najagen? Nee, dat is realiteit. Een klein gedeelte van het complex, het stukje op de Gordonstraat en de Kortlandstraat aan de kant van het Vriendschapsplein, is op die manier in handen gekomen van klussers. In nauwe samenwerking met de gemeente is daar bij wijze van experiment wel een reddingspoging ondernomen en die lijkt schitterend te slagen.

De Schiedamse architect Michiel Versteegh en zijn echtgenote Annemarie Sour hebben het hele traject begeleid. Zaterdagmiddag liet Annemarie zien wat er is bereikt.

Er werd in het complex hard gewerkt, want het is geen sinecure om van zo'n kluswoning een paleisje te maken. In concreto: je bent wel een jaar of anderhalf je weekenden kwijt, ook al laat je heel veel werk door vaklui doen. Toch wordt nu al zichtbaar hoe prachtig het allemaal kan zijn. Elke koper heeft de woning naar eigen inzicht ingedeeld. Zo was iemand bezig een geweldige badkamer aan te leggen onder de leien van het dak, zodat een enorm bovenlicht toegang kon verlenen aan zonlicht of een fris windje, terwijl hij zelf in de badkuip lag te genieten. de kuip stond klaar om te worden geïnstalleerd. Lengte: een meter tachtig. Zijn buurman, die van Russische afkomst is, heeft een hele sauna.

Een paar klussers hebben een islamitische achtergrond. Die zijn op het moment extra hard aan het werk, want ze willen absoluut voor het begin van de ramadan verhuisd zijn. Die gaat op 4 juni van start. Je wilt echt geen verbouwingswerkzaamheden verrichten als je voor jezelf bij daglicht geen kruimel mag eten en geen druppel mag drinken.

Voorzichtig beklom ik trappen nog zonder leuning om de bovenverdiepingen te bekijken. Ik hoopte prachtig betegelde vloeren niet vuil te maken met mijn schoenen maat kano. Ik liet mij uitleggen hoeveel moeite het kostte om een scheve vloer – alle huizen waren verzakt geweest – weer helemaal waterpas te krijgen en dat het slim is om eerst alles af te maken en dán in één keer alles van de tweede verdieping tot de woonkamer beneden helemaal af te stucken. Ook leerde ik het verschil kennen tussen keukens van IKEA en de Keukenconcurrent.

Wat een zweetdruppels zijn daar gestort door mensen die zelf ook nog eens hard voor hun brood moeten werken, een nieuwe bewoner zelfs letterlijk want hij heeft een bakkerij in Rotterdam-Noord.

Je kunt niet anders dan onder de indruk zijn als je ziet hoe mensen in staat zijn voor zichzelf en hun gezin een paleisje te creëren. Als bonus voor de gemeenschap herstellen ze ook nog een monumentaal stukje wijk.

Aan de andere kant van de Kortlandstraat staan dichtgetimmerde huizen van hetzelfde soort. Annemarie vertelde mij dat er een wachtlijst bestaat van dertig liefhebbers. Welnu, het experiment heeft aangetoond hoe je op eigentijdse en moderne wijze mensen er toe kunt brengen om zélf op hun eigen kosten aan stadsherstel te doen. Zij houden er voor een redelijke prijs een prachtige woning aan over. De stad knapt ervan op.

Volgens mij hoeft Woonplus niet lang na te denken. Dit is dé manier om het Fabriplein en omgeving voor het nageslacht te redden. Heel Schiedam zou daar dankbaar voor zijn. Het zou helemaal mooi zijn als de gemeente van haar kant voor lantaarns, straatmeubilair en verdere inrichting van de openbare ruimte zou zorgen die doet denken aan wat ze in de jaren twintig van de vorige eeuw mooi vonden. Dan wordt het helemaal prachtig.

Ik ben deze zondag lang van stof geweest maar het is de moeite waard.