'Groenoord van het gas, maar wel op de goede manier'

OPINIE - Chris Zijdeveld heeft inhoudelijke kennis van de energietransitie die nodig is om de samenleving duurzaam te laten functioneren. Hij weet daarom dat de enige weg die van de zorgvuldigheid is. Schiedammer Zijdeveld is oud-wethouder van onder meer Milieu en Energiebesparing. "En", zo voegt hij graag toe, "tevens oud-voorzitter van Milieudefensie en lid voor het leven van Milieudefensie."

"Na een oproep van een door de gemeente ingehuurde spreker, dat Schiedam zodanig voorop zou moeten lopen dat het buitenlandse belangstelling trekt, schreef ik aan B&W dat dit niet moeilijk is en dat ik daarmee graag zou helpen. In mijn wethoudersjaren trokken we immers naast veel binnenlandse ook veelvuldig buitenlandse belangstelling met onze aanpak.

Maanden later kreeg ik van een medewerker van de inmiddels opgestapte wethouder Ooijevaar een uiterst kort briefje dat men van mijn diensten geen gebruik zou maken. 

Dat leidde tot een uitnodiging voor het zaterdagochtendprogramma van de lokale televisie. De presentator verbaasde zich over die afwijzing, ook al omdat ik na 1994 mijn kennis en ervaring wereldwijd heb uitgebreid en uitgedragen. Tenslotte kwam voor mij enigszins onverwacht zijn vraag 'wat ik van de Groenoordplannen vond'.

Tot dan had ik mij niet verdiept in de plannen en ik antwoordde daarom dat ik die niet echt kende. Ik kon in algemene zin wel zeggen dat bij dergelijke projecten als eerste de energievraag drastisch moet worden verminderd om daarna te bezien welke energiebron de beste is voor de overblijvende vraag.

De uitzending leverde me onverwacht veel en intensieve contacten vanuit Groenoord op. Verschillende bewonersvertegenwoordigers wilden met mij praten. Voor mij een nieuwe ervaring, want ik heb vanaf 1994 voornamelijk het principe 'weg is weg' gehanteerd. 

Die gesprekken leerden mij dat er bij de bewoners grote onzekerheid is over wat er over ze wordt 'uitgewalst'. Er wordt niet systematisch gewerkt vanuit de aanpak 'eerst energievraag verminderen en daarna voor de nog resterende vraag de meest geschikte bron zoeken'. Sommigen voelen zich voor het blok gezet, anderen vrezen het uiteindelijk niet te kunnen betalen. Er is onzekerheid over de vraag hoelang er nog gas wordt geleverd, door wie en onder welke voorwaarden.

Op verzoek heb ik bij een enkel project gekeken wat daar 'low budget' al mogelijk zou zijn en hoe verdere maatregelen kunnen worden genomen. Dat viel niet tegen.

Ik schrok daarom behoorlijk van een recente polemiek die dreigt te ontstaan tussen Groen Links en de lokale afdeling van Milieudefensie. Op de site van Groen Links lees ik onder andere: “Onderdeel van het woningpakket waarvoor gekozen is, is het vervangen van enkel glas naar HR++ en het vervangen van deuren en borstweringen door geïsoleerde exemplaren.” 

Geen woord over de betonnen draagconstructies die in bijna alle oudere flats aanwezig zijn en die dezelfde werking hebben als koelribben aan een ouderwetse bromfietsmotor: warmte afvoeren. Bij één bezoek aan een appartement kon ik met eenvoudige meetapparatuur al vaststellen dat dit effect tot ver in de binnenmuren meetbaar is. De invloed ervan is overigens met eenvoudige middelen drastisch te verminderen. 

Geen woord ook over de mooie zuid-oriëntatie van een groot aantal flatgebouwen. Eenvoudige maatregelen kunnen bevorderen dat de winterzon een substantiële en gratis bijdrage levert aan de verwarming van de woning, terwijl de zomerzon kan worden buitengesloten. 

Het hierboven genoemde woningpakket is dus nogal gemakkelijk neergeschreven; waarschijnlijk door een adviesbureau dat het zoveelste routinetekstje uit de computer plukte. 

Maar fundamenteel kijken moet veel grondiger en is echt moeilijker.

Bij het lezen van de tekst op de Groen Linkssite bekruipt mij het gevoel dat het niet tot Groen Links is doorgedrongen dat de beoogde samenwerkingspartner wel dezelfde naam heeft behouden, maar nogal van karakter veranderd is. Eneco was een nutsbedrijf, zoals de naam zegt:'ten algemene nutte'. Met de verkoop van het bedrijf is die doelstelling veranderd. Het heeft Japanse eigenaren gekregen die vooral beogen: 'winst maken en liefst zoveel mogelijk'. Ze hebben naar ik bij geruchte vernam, bij hun bestaande warmteleveringsprojecten de prijs voor warmte recentelijk bijna tot het maximaal toegestane verhoogd. Toch wordt het bedrijf met zijn huidige doelstellingen bijna te vuur en te zwaard verdedigd.

De geschiedenis lijkt zich te herhalen: dat een overheid naïef afspraken maakt met een groot particulier bedrijf, zoals in 1974 een contract werd gesloten met de dochter van een groot aannemingsbedrijf om een binnenstad te bouwen voor 120.000 inwoners (Schiedam heeft er nu 80.000). Het heeft me jaren gekost om daarvan af te komen.

Ik ben niet definitief voor of tegen een warmtenet in Groenoord. Ik weet wel dat bij goed geïsoleerde projecten, die ook nog zonne-energie invangen, de verliezen uit een dergelijk net groter kunnen zijn dan wat er in de woningen wordt afgeleverd.

Alle reden dus om eerst en gedegen te werken aan verbetering van het woningbestand in Groenoord met het minimaliseren van de resterende energiebehoefte. Daarna kan een weloverwogen keuze worden gemaakt voor de energiebron(nen) die in die energie moeten voorzien.

Een ondoorzichtige brei waar 'alles aan alles wordt gekoppeld' leidt nooit tot goede oplossingen."