Clutius & Clusius is de naam

SCHIEDAM – Clutius & Clusius. Dat is de naam van de nieuwste Schiedamse drank. Maker is het kleine bedrijf Serious Bee Distillers, een initiatief van stichting BeeSerious.

‘Finest mead brandy’ is het onderschrift op het etiket van Clutius & Clusius. Brandewijn gemaakt puur op basis van honing. En honing is weer het product van het dier waar het BeeSerious allemaal om te doen is: de bij.

BeeSerious is opgezet door Peter Schallenberg en Alwine van Winsen. Hun drijfveer waren en zijn de bedreigingen waarmee de bij kampt. Een parasiet, de Varroamijt, maakt de diertjes wereldwijd het leven zuur. De mijt zorgt er samen met andere factoren als te hoge doses bestrijdingsmiddelen in de landbouw en een steeds groter gebrek aan biodiversiteit voor dat er te veel bijen sterven en er minder geboren worden. Behalve voor de bij zelf betekent dit ook grote schade voor het ecosysteem en de natuurlijke bestuiving van planten en bloemen in het algemeen en onze voedselgewassen in het bijzonder.

De Rotterdammer en de Schiedamse werken sinds drie jaar samen. Schallenberg vatte al langer geleden het plan op om de strijd aan te binden met het dreigende uitsterven van bijenkolonies en uiteindelijk mogelijk ook van de bij als soort. Hij ging koninginnen kweken die resistent zijn voor de Varroamijt. Moeilijk werk dat alleen is weggelegd voor geduldige mensen. Het gaat dan om de selectie van bijen die beter dan gemiddeld in staat zijn de mijt te lijf te gaan, deze te kruisen en met behulp van pleegvolken groot te brengen.

Sinds 2014 kwijt Schallenberg zich van deze taak. Met resultaat. Het lukte om honderd procent resistente koninginnen te kweken. Nu is het zaak deze sterke dames in aantal te vergroten, en ook dat is een moeilijk proces, van hard werken en risico’s nemen en zorg hebben voor de bijenvolken en de koninginnen. BeeSerious streeft ernaar jaarlijks drieduizend koninginnen te telen, momenteel zijn er tachtig volken die allemaal in staat zijn ongeveer dertig koninginnen per jaar te verzorgen. Maar het blijven dieren, die kunnen sterven of gewoon wegvliegen.

BeeSerious maakt er momenteel werk van enkele bijenvolken geplaatst te krijgen op het dak van het pand dat ze sinds 1 januari hebben betrokken. Dat is ‘pand 2’ van het complex in de Van Heekstraat in de ‘s-Gravelandsepolder dat ooit de hoofdvestiging was van de Schiedamse openbare nutsbedrijven. In het voormalige kleed- en douchelokaal hebben Van Winsen en Schallenberg nu helemaal hun draai gevonden. Met dank aan de gemeente Schiedam. Betrokken ambtenaren wisten, toen eenmaal duidelijk was dat BeeSerious weinig had aan echte kantoorruimte – die in het gebouw ernaast werden aangeboden – maar juist behoefte had aan opslag- en kleinschalige productieruimte, snel de match te maken. Nu kunnen de bijenkasten er worden schoongemaakt en opgeslagen, kunnen er gasten worden ontvangen en producten worden gepresenteerd, is er een douanegoedkeuring binnen voor de opslag van accijnsgoederen en kan er mede daarom mede (honingwijn) worden gedistilleerd. Het maakt ook dat BeeSerious nu zijn product aan de markt kan brengen onder de slogan ‘Mede van bij ons’.

Het vinden van een nieuw onderkomen was de meest urgente boodschap die Schallenberg en Van Winsen leerden uit het traject Move to Social Rotterdam 2018. Tot dan was hun werkplek – en daarmee ook hun inzet – versnipperd, met een bureau hier, opslag daar en elders een werkplaats en een plek om mede te maken. De nieuwe locatie maakte een professionaliseringsslag mogelijk die nodig is voor het waarmaken van de ambities. Tegelijkertijd is het besef gegroeid dat hun werk niet zozeer een bedrijfsmatige activiteit is, maar vooral de toekomst van de aarde dient, bijdraagt aan een circulaire economie en dus het best op een stichtingsmodel gestoeld kon worden. Hetgeen geschiedde.

De nieuwste loot aan de activiteiten van BeeSerious is dus de medebrandewijn. Van Winsen, in het verleden directeur van het Jenevermuseum, ‘heeft iets’ met jenever en het productieproces daarvan.

Het idee om honing te vergisten tot mede, en hier vervolgens een distillaat van te maken, moest daarom wel uit haar brein ontspruiten. Het kreeg de naam Clutius & Clusius, finest mead brandy.

Een naam vol met historische connotaties. Waar te beginnen? Theodorus Clutius en Carolus Clusius waren twee historische figuren, uit de zestiende eeuw. De een was apotheker – in een tijd dat het stoken van alcohol nog aan die beroepsgroep was voorbehouden, want brandewijn werd vooral als medicijn gezien. Hij was huisapotheker van Willem van Oranje. Clusius was een beroemd wetenschapper en hoogleraar aan de pas opgerichte Leidsche Universiteit, hij was degene die de tulp en de aardappel in Nederland introduceerde. Samen richtten ze in 1593 de Hortus Botanicus in Leiden in, de eerste botanische tuin buiten Italië.

In een boekje (anno 1625, ‘Een noodigh boeccsken voor degene die met korven ende diergelijcke nutbare Beesten haer generen/ om deselve te meesteren ende te helpen van veel toevallende sieckheden/ wonden ende quetsuren. In goedt Nederduytsch ghestelt nae de gheschreven hoogduitsche Copie by D. W. C’), is een correspondentie tussen de twee heren te vinden. Het gaat vooral over bijenhouden. Maar eerder al, in 1597, verscheen een boek met de titel ‘Vande Bijen’, waarin Clutius en Clusius tot in detail bespreken hoe je mede moet maken, om deze vervolgens te distilleren. Beide heren staan zo symbool voor alles waar de medebrandewijn voor staat, aldus Van Winsen. “Bedenk ook dat honing in die tijd de enige zoetstof was. Suiker was nog niet in beeld.”

Het maken van de brandewijn uit mede is ook weer een tijdrovend proces. Acht, negen weken vergistingstijd voor de mede en dan op zoek naar een smaak, ‘die ik zelf drinkbaar vind’, aldus Van Winsen. Ze doet dit met een dertig liter ketel, dus om volume te krijgen is ‘vaak stoken’ noodzakelijk. En ze vond, naar eigen zeggen en naar het oordeel van schrijver dezes, een drank die – meer dan – drinkbaar is.

Opmerkelijke partner in dat proces werd Helder Fortes Silva, bekend bartender van cocktailbar Dr. in Rotterdam. “Hij had voor de halve finales voor de World Bartender of the Year Awards de opdracht meegekregen een drank te maken op basis van honing en daarnaast te werken aan de bewustwording met betrekking tot het bijenprobleem.” Fortes Silva en Van Winsen raakten in contact en de professionele bartender voelde zich zo betrokken bij het verhaal van BeeSerious en zelfs zo onder de indruk daarvan dat hij besloot zich als ambassadeur aan het initiatief te verbinden. Met zijn cocktail deed hij ook mee aan de Diageo World Class Bartenderwedstrijd, begin juli bij Nolet.

Het honingdistillaat van Serious Bee Distillers wordt uitgebracht in vier varianten: Pearl, Raspberry, Juniper en Amber. Clutius & Clusius is sinds gisteren een geregistreerde handelsnaam. Met de nieuwe drank heeft BeeSerious er weer een bijzonder product bij. “Een fles waarin twee verhalen samenkomen”, aldus Van Winsen. Dat van het antieke distillaat en van de bij. Binnenkort wordt Schiedams nieuwste drank, sterk alcoholisch (veertig procent), waarvan eentje zelfs met jeneverbes, gepresenteerd.