Tramlijn Begeerte reed met volle rijtuigen

NAPRATEN - Van verleden week dinsdag tot pinksterzondag was het steeds een volle bak in Hotel De Kroon, als toneelgroep Knap haar opvoeringen van Tramlijn Begeerte gaf. Een talrijk publiek daalde af naar de benedenverdieping, waar ooit een kegelbaan te vinden was en later de koopjeskelder van Hans Textiel. Gezeten rond cafetafeltjes volgden zij de ontwikelingen die in gang gezet werden door de logeerpartij van het oudere meisje Blanche van Velzen bij haar zusje Stella, die inmiddels getrouwd was met de rouwdouwerige Schiedamse werfarbeider Stef Kowalski. Ze wonen in een oud en veel te klein huisje in de volkse Vriendschapstraat in het buurtje tussen de Westfrankelandsestraat en de Vlaardingerdijk. Kowalski is kind van Poolse vluchtelingen die tijdens de Eerste Wereldoorlog in Schiedam zijn geïnterneerd. Ze waren toen tijdelijk ondergebracht in Musis Sacrum. Enkelen bleven permanent in Schiedam, nadat ze verkering hadden gekregen.

Daardoor kon Han van der Horst, die Tramlijn Begeerte naar Schiedam verhuisde, de naam Kowalski ongewijzigd laten. De andere personen die in het stuk optraden, kregen van hem wel klassiek Schiedamse of liever gezegd klassiek Schiedamse katholieke achternamen. De spelers zorgden voor de oud-Schiedamse sfeer op het toneel. Ze hadden bijna een jaar onder leiding van regisseur Bernard Boode geoefend om dat voor elkaar te krijgen.

Wie dacht een vrolijke komedie bij te wonen met veel nostalgie naar een verdwenen Schiedam, kwam bedrogen uit. Tramlijn Begeerte is een tragedie waarin haat, macht, erotiek en waanzin tot dramatische gevolgen leiden. Ook wordt duidelijk hoe vrouwen die zich niet helemaal naar de aan hen opgelegde maatschappelijke normen gedragen, door de omgeving worden afgestraft.

Trams en tramlijnen kwamen in het hele stuk niet meer voor. Han van der Horst had zich weliswaar voorgesteld de bezoekers allemaal bij de halte van lijn 21 en 24 op de Koemarkt te laten wachten op schoonzus Blanche, gespeeld door Yvonne Bastiaanse, maar dat was niet haalbaar. Je kunt niet zomaar het openbaar vervoer tot onderdeel maken van je theatervoorstellingen en het inhuren van een historische tram was financieel onhaalbaar met het zeer beperkte budget waarover men kon beschikken.

Onder sommige bezoekers ontstond een debat over de betekenis van Tramlijn Begeerte, dat zich ook tot de sociale media uitstrekte. De oorspronkelijke titel van het stuk luidt A Streetcar named Desire en is dan 'verlangen' geen betere vertaling dan 'begeerte'?

Inderdaad was de Tram van het Verlangen ook mooi geweest. Maar Tennessee Williams had in de titel nog een derde laag gelegd: het gaat om een echte tramlijn met een echte bestemming: Desire Street in de buurt Elysian Fields in New Orleans. Daar maakte Han van der Horst de Vriendschapstraat van, omdat die net zo volks was als Desire Street -maar natuurlijk wel op een Nederlandse, Schiedamse manier.

En dan is Desire Street ook nog eens niet naar een gevoel genoemd, maar naar een vergeten historische persoon, Désirée Gautier Montreuil, net als bij ons de Gordonstraat, die een ontdekkingsreiziger met Schiedamse wortels in herinnering houdt: zie hier.

Voor liefhebbers van het tramwezen: hier is een link naar een artikel over de trams in New Orleans. De line naar Desire Street werd geopend in 1920 en gesloten in 1948, nog geen jaar na de ophefmakende premiere van het toneelstuk.

Zo zag de straat er na de orkaan Kathrina. En dit is de tram naar Desire.

Wat er over was van het tramnet in New Orleans is door de orkaan Kathrina zwaar beschadigd. Toch rijden er weer trams. Wat impact betreft is Kathrina vergelijkbaar met het bombardement op Rotterdam.