Te voet terug in de tijd door de Schiedamse geschiedenis

RECENSIE - In het kader van het IDDF is het mogelijk om aan de hand van een audiotour de mooiste plekjes van Schiedam te bezoeken en bewonderen. Stadsgidsen Nico de Vries en Rob van der Stel voeren de wandelaars mee langs de historische stekkies in de stad. Fleur Snoeij liep de route gisteren; ieder ander kan dat nog tot morgen doen.

De wandeling gaat van start bij station Schiedam-Centrum. Het is een warme dag, er zijn veel mensen op de been en de zon schijnt fel. De Vries spreekt je met zijn lage en ietwat trage stem toe en heet je welkom op het IDDF: "Deze route voert u via tal van bezienswaardigheden door het historisch centrum van Schiedam." De route gaat verder naar rechts langs het water van de Schie.

De Schie schittert tegen een achtergrondgeluid van spelende kinderen op het plein. De aantrekkelijke huizen met hun karakteristieke gevels geven de straat langs het water jeu, en we leren over een dam die rond 1230 nabij de monding van de Schie werd aangelegd om het polderland te beschermen tegen zeewater. De achttiende eeuw was voor Schiedam een 'Gouden Eeuw'. De stilgevallen drankimport uit Frankrijk legde de basis voor datgene waar Schiedam nog steeds bekend om staat: jenever. "Vanuit tientallen branderijen en distilleerderijen werd Schiedamse jenever over de hele wereld geëxporteerd. De jeneverindustrie gaf Schiedam de bijnaam Zwart Nazareth."

De route voert vervolgens richting molen De Kameel en het Proveniershuis. Een prachtig gebouw met crèmekleurige klauwstukken en ornamenten. "Sinds de middeleeuwen stond op deze plaats, buiten de stadswal, het Leprooshuis." Het huis is ontworpen door de Schiedamse stadsarchitect Arij van Bol'es, en is inmiddels in handen van Vereniging Hendrick de Keyser, een vereniging die zich inzet voor het behoud van architectonisch of historisch waardevolle huizen in Nederland.

De ruïne Huis te Rivière is als volgende aan de beurt. De alom bekende middeleeuws ogende en ruige afgebroken muren zullen menig Schiedammer bekend voorkomen. Het is het oudste bekende rechthoekige kasteel in het graafschap Holland, en is in 1262 gebouwd door Aleid van Holland, dochter van Floris IV en zuster van Graaf Willem II. Een stukje rechtdoor opent het Stadserf zich aan je linkerkant, waar aan het einde de machtige Liduina Basiliek boven de daken uittorent. 

Het zebrabad overstekend loop je Proosje tegemoet: "Proosje is een creatie van de Schiedamse kunstenaar Harr Wiegman. Hij ontwierp het stripfiguur in 1975 ter gelegenheid van het zevenhonderdjarig bestaan van de stad. Het bronzen standbeeld, gebaseerd op dit figuur, werd in 2011 gepresenteerd tijdens de 27e editie van de Brandersfeesten en prijkt sindsdien op het Land van Belofte." De Vries neemt je vervolgens mee richting de Grote Markt langs de Grote- of Sint Janskerk. Een imposante kerk met een grote uitnodigende tuin. 

Eenmaal aangekomen op de Grote Markt leren we over het stadhuis dat al driehonderd jaar het middelpunt van de binnenstad vormt. In 2004 is het gerestaureerd en inmiddels zit het plein voor het gebouw op zonnige dagen vaak vol met mensen die toe zijn aan een versnapering. De wandeling zet voort in de richting van het Zakkendragershuisje en de Korenbeurs. Dit laatste gebouw, inmiddels bibliotheek, horecagelegenheid en ontmoetingsplek, werd vroeger gebruikt voor het verhandelen van moutwijn, alcohol en granen.

Langs de Korenbeurs loop je vervolgens de romantische en typerende zwarte brug over met een oogverblindend uitzicht op het water en de schepen die er liggen. Halverwege de Lange Haven word je gewezen op een nog oudere geschiedenis van de stad, waar veel mensen niks vanaf weten: "Voordat er jenever werd gestookt, was Schiedam de stad van de visserij. In 1601 is de markt waar vis werd verhandeld verplaatst naar de Vismarkt op deze plek." Het metalen boomrooster op de grond in de vorm van een vis herinnert aan deze oude tijden.

Een stuk verderop doemt molen De Walvisch op. Hij werd gebouwd in 1794 en heeft sindsdien te maken gehad met diverse branden. Dankzij acties is restauratie mogelijk gemaakt en in 2002 was de molen weer maalvaardig. Sinds 2018 fungeert hij als museum en winkel van meelproducten. Eenmaal de molen voorbij, wacht de Lange Haven weer, dan door naar de Havenkerk, Appelmarktbrug en het Stedelijk Museum Schiedam, ze komen allemaal aan bod. Ook het Nationale Jenevermuseum krijgt veel aandacht; het is immers hét symbool van de sprankelende geschiedenis van de stad.

Het einde van de Lange Haven nadert en aan de linkerkant bevinden zich Huis Nolet en De Graauwe Hengst, dat laatste nu inmiddels een muziekcafé genaamd Het Podium. Respectievelijk van oorsprong een branderswoning en distilleerderij. Eenmaal het hoekje om, sta je op de Koemarkt, het grote entreeplein van Schiedam: "In vroeger tijd werd, tijdens marktdagen, op het plein door de boeren het vee verhandeld met het traditionele handjeklap." 

De Buitenhavenweg vormt het laatste deel van deze 2,5 kilometer lange wandeling. Langs het water bevinden zich wederom verschillende distilleerderijen, waaronder Loopuyt, bekend van de gin. Ook de Koninklijke De Kuyper, na 325 jaar nog steeds een familiebedrijf, bevindt zich hier. Het bedrijf is erin geslaagd om wereldwijd een reputatie te ontwikkelen als producent van likeuren en advocaat. De een-na-laatste stop op onze route is het welbekende familiebedrijf Nolet. Ketel 1 en Ketel One Vodka zijn momenteel hun belangrijkste producten, en de Noletmolen is de hoogste molen ter wereld. Dat is iets om trots op te zijn. 

De route eindigt bij het terrein van de voormalige N.V. Vereenigde Glasfabrieken, de locatie waar vandaag en morgen het IDDF wordt georganiseerd. Een mooi eindpunt van een, om en nabij uur durende wandeling. De Vries raakt - in mijn geval - tijdens de tour op enkele momenten even de aandacht kwijt; net wat meer tempo had dat kunnen voorkomen. Van der Stel weet met zijn omschrijvingen iets meer glans aan het verhaal te geven en heeft daarbij ook zijn meeslepende en zangerige stem mee. 

Ook al heeft menig Schiedammer de plekken die werden aangedaan vast al een keer gezien of bezocht, de stadswandeling is toch interessant om een keer te lopen. De rijke geschiedenis van de stad ontgaat je vaak wanneer je door de straten wandelt, maar met deze audiotour komt het trotse gevoel voor de stad weer goed omhoog. En als niet-Schiedammer kom je eindeloos veel te weten over deze, op het eerste gezicht bescheiden, maar toch bijzondere stad.

De tour is onderdeel van het IDDF festival, dat tot en met morgen duurt, maar kan op elk moment gelopen worden. Zie de website voor meer info, I: https://iddf.nl/audiotour/.