Museum presenteert film-vierluik Constant in oorlog

SCHIEDAM - Constant legde in zijn schilderijen regelmatig de gruwelijkheden van oorlog vast, een wereld die nog altijd bestaat, ondanks internationale vredesmissies en -overleg.

Onder de titel Constant in oorlog maakte het Stedelijk Museum Schiedam vier korte films, elk over een ander oorlogswerk uit de collectie. Meer dan tien mensen, waaronder een journalist, landmachtveteraan en spoken word-artist, vertellen waarom het werk hen raakt en hoe ze hun eigen leven in het schilderij herkennen. Sommige deelnemers ondervonden zelf oorlog en geweld en kwamen op de vlucht naar Nederland. "We brengen Constants werk zo naar een nieuwe generatie kijkers,"zegt museumdirecteur Anne de Haij. De films zijn te zien via de website van het museum en op YouTube. Constant schilderde de werken tussen 1951 en 1999.

In een van de films komt ook Trudy Nieuwenhuys, de echtgenote van Constant, aan het woord. Ze zegt: "Constant is zijn hele leven een rebel is geweest, een activist." "Dit is wat je nog steeds op het nieuws ziet," zegt de Friese Hannah uit 5 VWO over het schilderij Les expulsés (De verdrevenen). De kunstenaar schilderde het 22 jaar geleden. "Je zou denken dat het nu beter zou zijn (...) maar het gebeurt nog steeds," vult haar vriendin en klasgenoot Sijda aan. Schiedammer, historicus en journalist Suëda Işık ziet niet alleen ellende. "Het werk is hoopvol omdat je ziet dat mensen zich samen verzetten."

De films die Gerrit Schreurs maakte, vormen een vierluik en zijn ook los van elkaar te bekijken. Elk schilderij herinnert aan een bloedige historische gebeurtenis. L'insurrection (De opstand, 1985) verwijst naar de Parijse Commune, een revolutionaire regering die ruim twee maanden over Parijs heerste tot ze eind mei 1871 bloedig werd neergeslagen. Les expulsés (De verdrevenen, 1999) schilderde Constant in 1999 ten tijde van de Kosovo-oorlog. Daarbij liet hij zich inspireren door de cover van Time Magazine met een lange rij vluchtelingen.

L’exécution (De executie, 1982) ontstond naar aanleiding van de moord in El Salvador op vier Nederlandse IKON-journalisten in 1982. Ze maakten een reportage over de gewelddadige burgeroorlog en werden door militairen van het regeringsleger opgewacht en doodgeschoten. Voor het schilderij Terre brûlée (Verschroeide aarde (III) (1951) liet Constant zich mogelijk inspireren door de Korea-oorlog in 1950. De titel ontleende hij aan de tactiek van de Sovjettroepen aan het Oostfront. Het werk is vooral een waarschuwing voor de verschrikking van oorlogen.

De deelnemers kregen voorafgaand aan het interview 'hun' schilderij te zien. Op die manier konden ze er voorafgaand over nadenken. Sommigen lieten zich letterlijk inspireren door het werk en of de thema's. Bij anderen ligt de relatie met het kunstwerk minder duidelijk. Zij lieten zich inspireren door de thematiek van Constant.

Kunstwerk en deelnemers:
- Les expulsés (De verdrevenen): Hannah en Sijda (5 VWO-scholieren), Antonis Pittas (kunstenaar, docent, curator tentoonstelling Constant 101: The Future Can be Humane in het Cobra Museum), Peter Blanker (dichter, liedjesmaker, zanger)
- L'insurrection (De opstand): Parham Rahimzadeh (debuteerde dit jaar met de roman Arab, groeide op in Schiedam), Carlien Lammers (junior conservator moderne en hedendaagse kunst Stedelijk Museum Schiedam), Süeda Işik (historicus, journalist, Schiedammer), Juan Heinshohn Huala (dichter, kunstenaar, gevlucht uit Chili, organisator culturele evenementen)
- Terre brûlée (Verschroeide aarde): Esther Cappon (landmachtveteraan, fotograaf), Wim Post (zoon van oorlogsslachtoffer, maatschappelijk betrokken Schiedammer), Lana Mesić (fotograaf, als kind maakte ze de oorlog in Kroatië mee)
- L’exécution (De executie): Trudy van der Horst (echtgenote Constant, kunsthistoricus), Jacco van Giessen (journalist RTV Rijnmond), Nabil Tkhidousset (spoken word-artiest, docent, Schiedammer)

Het vierluik maakt deel uit van het herdenkingsjaar van de Fondation Constant. De stichting viert dit jaar dat Constant Nieuwenhuijs (1920-2005) 101 jaar geleden werd geboren. Eén van de werken - Les expulsés (De verdrevenen) - is van 5 november tot en met 27 maart 2022 te zien in het Cobra Museum in de tentoonstelling Constant 1 0 1: The Future Can be Humane. Het Stedelijk Museum Schiedam is vanwege een gemeentelijke renovatie van het gebouw tot het voorjaar gesloten.

Het videovierluik is gemaakt door Gerrit Schreurs, die eerder films maakte over andere kunstenaars. Elke film eindigt met een oproep aan kijkers om zelf iets te maken. Dat kan een gedicht of tekening of iets anders zijn dat je per mail naar het museum kan sturen: E: [email protected]. Een selectie daarvan is te zien op de website van het museum en via de sociale media.

Het Stedelijk Museum Schiedam heeft een omvangrijke Cobra-collectie, waarbij het oeuvre van Constant, initiator en het intellectuele brein achter de Nederlandse Cobra-tak, een belangrijke plaats inneemt. Sinds 2008 beheert het museum ook een groot aantal werken uit de nalatenschap die de Foundation Constant in langdurig bruikleen aan het museum heeft overgedragen. Dat werk komt rechtstreeks uit het Amsterdamse atelier, waar Constant vanaf 1964 werkte en dat destijds met hulp van het Stedelijk Museum Schiedam is ontruimd.

Constant is vooral bekend vanwege zijn Cobra-werk en het project Nieuw Babylon in de jaren zestig. In de periode vanaf 1971 tot aan zijn dood keerde hij terug naar de schilderkunst. In deze werken laat hij een grote betrokkenheid bij de wereld zien. Met dit late werk ontstaat een compleet overzicht van Constants latere werk dat nog in geen enkel museum aanwezig is. De schilderijen zijn dus zowel voor het Stedelijk Museum Schiedam als de Collectie Nederland van groot belang.

Met dank aan: Gemeente Schiedam, Fondation Constant, SodaFabriek, S’DAM.