Ieder steekt wat anders op van 'watervallen' Rob & Rob

SCHIEDAM - “In Schiedam kunnen ze wel een feestje bouwen.” Dat viel Caroline vooral op, sinds zij zich Schiedamse mag noemen. “Tussen de bitterballen door kent de stad ook enorm veel geschiedenis”, aldus de geboren Vlaardingse, die met man Leander (die zij uit Mijdrecht opviste) en dochter Anna van achttien weken, op een mooie zaterdag anderhalve week terug, de rondgang door Schiedam maakte, onder de bezielende leiding van ‘Rob & Rob’. Welkom in Schiedam!

Sinds zaterdag weet de sinds-enkele-maanden-Schiedamse ook hoe dat zo gekomen is, met dat feesten. Schiedam was katholiek, in ieder geval veel katholieker dan bijvoorbeeld Vlaardingen en Rotterdam. Daar kwam het aantal ‘paapse’ inwoners nooit echt boven de twintig procent uit, in Schiedam liep dat op tot meer dan veertig procent. Met dank met name aan de Westfalen, die als gastarbeider naar Schiedam kwamen. 

Dat gebeurde in de Schiedamse gouden eeuw. De achttiende eeuw, niet de zeventiende zoals voor ‘de rest van het land’. In die achttiende eeuw bloeide de jeneverindustrie op en bezorgde de stad veel van zijn huidige karakteristiek. En dus ook zijn volksaard. 

Dergelijke inzichten en doorzichtjes hebben de deelnemers aan Welkom in Schiedam voortdurend. Rob van der Stel en Rob Vollaard geven de nieuwkomers die zij verwelkomen een echte ‘introductieles Schiedam’. Ook voor geboren en getogen Schiedammers leuk en leerzaam, maar de twee vrijwilligers hebben niet de intentie mensen met een lange staat van dienst in de stad op sleeptouw te nemen. Nee: Welkom in Schiedam is echt om nieuwkomers de stad snel te laten leren kennen, aldus de twee.

In een presentatie van een klein uur door Rob (Vollaard) en een rondgang met Rob (Van der Stel) schotelen zij de bezoekers een scala aan weetjes voor. Vijfduizend jaar geleden woonden er al mensen in het drassige gebied dat nu Schiedam is, zo bewezen opgravingen bij het huidige Novotel. De stad was altijd een stad van een monocultuur. Want voor de jenever was Schiedam gewoon een echte vissersstad, met haring en de walvisvaart als belangrijkste bronnen van inkomsten. Na de teloorgang van de jeneverindustrie aan het begin van deze eeuw kwam de scheepsbouw boven als belangrijkste bron van inkomsten. En ja, Schiedam is een stad, dankzij de tante van Floris V, die in1275 stadsrechten gaf aan de gemeenschap die zich gevormd had rond het dijkengebied met overtoom, gecreëerd door heer Bokel. 

“Ik heb nooit geweten dat Schiedam zo’n rijke geschiedenis had”, vertelt Soesjiel Dwarka, een laborant van naar schatting een jaar of dertig die, zo gebiedt de eerlijkheid te zeggen, niet helemaal nieuw is in de stad. “Ik woonde al langer in Groenoord, maar daar maak je eigenlijk maar heel weinig mee van het centrum.” Sinds hij verhuisd is, is dat anders. Zozeer zelfs dat hij overweegt eens te gaan kijken bij de Historische Vereniging Schiedam, misschien valt er wat te doen…

Maar het is niet alleen historie wat de klok slaat, bij Rob & Rob. “Vergeet niet je pasje mee te nemen als je naar Irado gaat”, en weet dat je in de stad een sticker op je brievenbus moet plakken als je reclamedrukwerk wilt ontvangen, net anders dan elders dus. En ja, het bruist aardig in de stad, ‘kijk ook eens op de site wijkconnect’. 

Leerzaam, dat is echt het woord voor Welkom in Schiedam. Wie weet bijvoorbeeld dat de Broersvest en (de!) Broersveld, vernoemd zijn naar de broeders die er lang een klooster hadden? En Kethel, dat ‘gebouwd is als een kruis en als een gunst aan God’. En natuurlijk Zwart Nazareth. Waar komt die naam nu vandaan? Nou, dat is afgeleid van de uitdrukking ‘kan er iets goeds komen uit Nazareth?’, de bijbelse zegswijze gebezigd door hen die minachtend naar Jezus van Nazareth keken. Zwart, dat is vanwege de kolen die gestookt werden onder de distilleerketels en die de stad zwart kleurden van het roet.

Echt van alles komt in tweeënhalf uur langs, in balans. Geen pr-verhaal, maar wel enthousiasme. Dus ook de treinramp van 4 mei 1976, maar ook de grasmat die weer terugkeert bij Sparta en waar de familie Nolet - afstammend van Hugenoten die in de zeventiende eeuw naar Schiedam kwamen - financieel de hand in heeft. De goede verbindingen van Schiedam met de rest van de wereld, maar ook het ‘foeilelijke’ stadskantoor waarvoor de Rijks HBS plaats moest maken. “Voor de school werd stro neergelegd om het geluid van de karren niet de leerlingen af te laten leiden.”

Dat Schiedam lekker groeit, nu naar tachtigduizend inwoners, maar dat dit er in 1962 ook al 80.700 waren. Leerzaam ook voor het goeie begrip: wanneer zijn wijken gebouwd? Na het centrum was het volgens het schemaatje van de gastheren: zuid (‘een eiland, wat vervelend was in 1944 toen de Duitsers bij een razzia alleen de bruggen maar op hoefden te halen om geen man de Arbeidseinsatz te laten ontsnappen’) vanaf 1900, oost tussen 1920 en ’30, west tussen 1930 en ’50, Nieuwland, ‘de hongerput’, vanaf de jaren vijftig, en Groenoord in de jaren 60 en 70. Kijk ook eens op de kaart: het centrum van Schiedam ligt ook niet echt centraal.

De verhalen van Rob en Rob werden ondersteund door een presentatie in beeld, met bijvoorbeeld een foto van een Oranjestraat vol fietsers. “Er werkten in de jaren vijftig negenduizend man bij de werven. Als die uitgingen, en de helft van de werknemers kwam op de fiets, dan waren dat files in de stad.” De laatste Welkom in Schiedam had het Zakkendragershuisje als uitvalsbasis - ‘we proberen iedere keer een andere verzamelpunt te hebben’ - , waar de deelnemers specifiek nog van alles meekregen over het smakken en de busse en het belangrijke verschil tussen zakkenvullers en zakkenwassers.

Overigens: Rob en Rob betonen zich ook oprechte zakkenvullers met de kadotas die zij de deelnemers meegeven. Gewoon gratis (‘want die vijf euro deelnamekosten is vooral om te laten zien dat het om iets serieus gaat’), nemen de Welkom in Schiedam-laureaten in een scala aan kortingsbonnen en kleine hebbedingetjes mee naar huis, ingebracht door Schiedamse ondernemers, enkele tientallen. Zoals Schiedam zich ook van zijn gastvrije kant betoonde tijdens de rondgang, met stops-met-kleine-versnapering bij T3 Drinks op de Hoogstraat, Latte Heart op de Broersvest en Peachy Juicery op de Hoogstraat.

En hoe landde al die informatie uiteindelijk bij het tiental deelnemers? Fenna van tien jaar (samen met vader Michael van der Velden op pad) vond het wel wat: “Leuk, en ik heb veel geleerd.” Heel leuk vond zij zeker het ‘altijd wat te doen raam’ in het pand van Roelants op de hoek Lange Haven/Korte Haven (‘in Schiedam zeggen we haven, niet gracht’). Net zoals je trouwens maar even moet weten dat BK-laan staat voor de straat vernoemd naar Burgemeester Knappert, en Schiedammers het niet hebben over de Professor Kamerlingh Onneslaan, maar zeggen dat ze de PKO-laan aflopen als ze van het station naar oost willen.

En Abdulfataah, ziekenhuisapotheker die vanuit Hengelo naar Schiedam kwam, die moet het nog even allemaal laten bezinken. Het Proveniershuis, dat maakte op hem de meeste indruk. Die rust midden in de stad…