Het Schiedams Jaarboek is weer een plezier om te lezen

RECENSIE- ¨Weet je wat¨, dacht ik bij mezelf een jaar of veertig terug: ¨Ik ga voor het Schiedams Nieuwsblad in de bevrijdingsweek een mooi stuk maken over sociëteit de Vrijheid. Dat was immers een ontmoetingspunt van oud-verzetsstrijders en -gijzelaars. Die waren inmiddels dik in de vijftig en zouden wel wat van hun ervaringen willen delen met de jonge generatie. Mooi niet. Ik stuitte overal op dichte deuren. Ze wilden met rust gelaten worden. Ze hadden er geen behoefte aan. Ze zagen er de zin niet van in. Ik had ook toen al beter kunnen weten: voor echte verzetsstrijders in de Tweede Wereldoorlog was zwijgzaamheid een tweede natuur geworden. Over sommige dingen praatte je niet. Ze hadden trouwens ook de neiging het belang van hun activiteiten te onderschatten. Lui die hoog opgaven over hun daden tijdens de Duitse bezetting, hadden meestal weinig uitgericht of het antinazilicht pas in januari 1945 goed gezien. Hoe dan ook, ik moest veertig jaar wachten voor ik wat meer te weten kwam over sociëteit De Vrijheid, die inmiddels door generaties van na de oorlog in leven wordt gehouden. Het is een soort netwerkorganisatie geworden van Schiedammers die er toe willen doen.

Deze kennis dank ik aan de editie 2019 van het Historisch Jaarboek Schiedam, dat sinds een paar weken bij de stedelijke boekhandels verkrijgbaar is. Hans van der Sloot lichtte de sluier op waar mijn vingers destijds op afgleden. Hij laat zien dat dit exclusieve genootschap mensen van zeer uiteenlopende pluimage verenigde, die elkaar in het verzet en/of het gijzelaarskamp in Michielsgestel hadden leren waarderen. Zij konden daardoor over kerkelijke en ideologische schuttingen heen kijken.

Het Schiedams Jaarboek 2019 staat voor ruim de helft in het teken van vijfenzeventig jaar bevrijding. Als zodanig is het een prachtige aanvulling op het pas verschenen fotoboek Schiedam in de Tweede Wereldoorlog. Jac. J. Baart, de grote kenner van de luchtaanvallen op de Rijnmond, zet helder uiteen hoe Britse en Amerikaanse bommenwerpers steeds weer probeerden om de werf Wilton-Fijenoord op de korrel te nemen, wat ook de nodige schade en slachtoffers in de omliggende buurten opleverde, want erg precies bommenrichten was met de techniek van bijna tachtig jaar terug niet goed mogelijk. Baart legt uit waarom Wilton zoveel bezoek kreeg: de directie nam met enig enthousiasme opdrachten van de Kriegsmarine aan. Datzelfde deed Gusto, zo laat Baart in een ander artikel zien. De directeuren zijn daar na de oorlog op aangesproken, er in enkele gevallen zelfs voor veroordeeld, maar in de praktijk kwamen ze er zonder kleerscheuren vanaf. Dit vaak genoeg in tegenstelling tot de kleine NSB-er, zo laat Ingrid van der Vlis zien in een bijdrage over foute Schiedammers die met burgemeester Draaijer voorop, collaboreerden met het bezettingsregime. De conclusie is duidelijk: ondanks de daden van het verzet en ondanks het succes waarmee de Schiedamse kerken heel veel kinderen in 1945 uit het hongerende Schiedam weg wisten te brengen naar gebieden waar nog wel genoeg te eten was, is de geschiedenis van Schiedam tijdens de bezetting nu niet direct een heldenlied geweest.

Hans van der Sloot en Laurens Priester, de beide samenstellers van het jaarboek, hebben de verleiding weten te weerstaan er vanwege die 75 jaar vrijheid een echt themanummer van te maken. Ook liefhebbers van andere onderwerpen dan de Tweede Wereldoorlog komen ruimschoots aan hun trekken. Voor liefhebbers van de Schiedamse jeugdcultuur geldt dit zeker. Op basis van gesprekken met ooggetuigen schetst Peter de Lange de roemruchte geschiedenis van het muziekcafé De Quibus, later Podium en tegenwoordig Graauwe Hengst. Het is een liefdevol portret geworden, maar De Lange dekt niks toe: de onderlinge conflicten en ruzies die de geschiedenis van het roemruchte café net zo kenmerkten als de legendarische optredens, stelt hij ruimschoots aan de orde.

Wie de traditionele Schiedamse beuling zou willen maken, kan terecht bij een mooi stuk over een negentiende-eeuws receptenboek van de familie Rijnbende. Hans van der Sloot laat zien welk een belangrijke rol de Spaarbank Anno 1820 speelde in het leven van Schiedam, op een bepaalde manier tot op de huidige dag. Stadsfotograaf Jan van der Ploeg laat zien wat je met drones wel en niet kunt doen als je de stad vanuit de lucht wilt fotograferen.

Het Schiedams Jaarboek 2019 is van kaft tot kaft een plezier om te lezen. En om nog eens door te bladeren, want de artikelen zijn allemaal effectief geïllustreerd.


Laurens Priester, Hans van der Sloot (red.) Schiedams jaarboek 2019. Schiedam 2020. Dr. K. Heeringa Stichting. ISBN/EAN 789073677333