Het Passage-orgel met negentig jaar nog springlevend

INGEZONDEN - Dirk H. Allewelt maakte afgelopen zondag flink wat kilometers om het Standaartorgel in het Schiedamse theater te aanhoren. Hij kreeg er geen spijt van, integendeel!

Het Standaart-theaterorgel dat in 1933 besteld werd door Tuschinsky voor zijn nieuwe Passagetheater in Schiedam, bestaat anno 2023 nog altijd. De firma Standaart was met zijn theaterorgels in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw een begrip in de theaterwereld. Het Schiedamse bedrijf leverde niet alleen orgels aan Nederlandse theaters, maar ook aan bijvoorbeeld Duitse, Belgische en Engelse theaters.

Dat we vandaag de dag nog kunnen genieten van dit theaterorgel is te danken aan de Nederlandse Orgelfederatie (NOF). Deze organisatie koestert het instrument, dat onder haar leiding volledig is gerestaureerd en ingebouwd in het Schiedamse Theater aan de Schie. De NOF onderhoudt het Schiedamse theaterorgel. De NOF organiseert door het gehele land concerten met nog bestaande theaterorgels, waaronder ook het Schiedamse theaterorgel. Om het concert goed te laten verlopen werd al in de vroege ochtend van zondag 7 mei het orgel ingeschakeld en getest. Tijdens het testen van het instrument door de NOF werd duidelijk dat op een aantal punten (vijftig volgens een medewerker van de NOF) het orgel moest worden bijgesteld. Dus toen wij de zaal betraden om 14.30 uur hadden de mensen van de NOF er al een dagtaak opzitten. 

Om van de prachtige klanken van dit theaterorgel te genieten reisden we van het Drentse Exloo naar het Schiedamse Theater aan de Schie. De ingehuurde Engelse organist Matthew Bason begon om even na drie uur aan zijn bijna twee uur durende concert op het schitterende Schiedamse theaterorgel, dat na de pauze gehuld in rood licht aan de finale van de middag begon. Jammer dat de kleur rood gekozen werd, omdat dat de kleur is van de politieke partijen die in een tijdsbestek van een kleine vijftig jaar, gerekend vanaf 1970, half Schiedam hebben laten slopen. Ook stond het Schiedamse orgel op deze slooplijst, maar werd gelukkig gered door de NOF, door het voor eigen kosten te restaureren. Schiedam en geld: water en vuur.

De organist ontroerde ons met zijn superbe spel op het orgel en liet ons genieten van Italiaanse operaklassiekers, Engelse en Amerikaanse filmmuziek uit de jaren 50, 60 en 70 met als klap op de vuurpijl moderne klassiekers van The Beatles. De organist trok daarmee een lange neus naar alle sceptici, die menen dat het orgel ouderwets is en in het hoekje moet worden gezet van saaie ‘kerkorgels’. Niets is minder waar. Het orgel is een schitterend instrument, dat alle tonen aankan en alle muziekstijlen kan laten horen. Het theaterorgel is zuiver van geluid en de akoestiek van het Theater aan de Schie laat het orgel met al zijn tonen de zaal vullen met geluiden, die menigeen niet zou verwachten van dit instrument.

Het resultaat was, dat er een geweldig concert werd gegeven en dat de bezoekers volop hebben kunnen genieten van het orgel en het vakmanschap van de organist. Na een staande ovatie verlieten we de zaal in de wetenschap, dat het hoogst waarschijnlijk de laatste keer is geweest dat het orgel bespeeld werd. Het aantal bezoekers (slechts 35!!) doet het ergste vermoeden voor de toekomst. Door het orgel meer te betrekken bij feestelijkheden van de stad Schiedam is er misschien een manier om het orgel bekender te maken en daarmee de toekomst van het instrument veilig te stellen. Waarom geen vrijkaarten werden gegeven voor een aantal seniorenorganisaties binnen de gemeente Schiedam blijft gissen. Dat het een manier is om deze groepen een fantastische middag te bezorgen lijkt ons een gemiste kans! Wellicht voor de volgende keer?

Als u meer wilt weten over de firma ‘Standaart’ kijk dan hier. 

Wilt u meer weten over het Passage-orgel kijk dan hier.