Geuzenpenning 2021 voor Poolse opperrechter Gersdorf

VLAARDINGEN - De Geuzenpenning 2021 gaat naar Malgorzata Gersdorf, de voormalige voorzitter van het Poolse Hooggerechtshof. Dat heeft de stichting Geuzenpenning vandaag bekendgemaakt.

Vanwege de beperkingen in verband met de uitbraak van het coronavirus zal de onderscheiding volgend jaar op 13 maart 2022 door Geert Corstens, voormalig president van de Hoge Raad der Nederlanden, worden uitgereikt. Wel zal op 13 maart - de vaste dag waarop in de Vlaardingse Grote Kerk de penning wordt uitgereikt - dit jaar een toespraak van Malgorzata Gersdorf worden gestreamd met twee films van Ruud Stapel: één over de Geuzen en één over het werk van Gersdorf. Bovendien zorgt de uitvoeringscommissie van stichting Geuzenpenning voor bloemen bij de Geuzengraven op begraafplaats Emaus en het Geuzenmonument op de Markt in Vlaardingen.

De Poolse rechtsstaat staat al enkele jaren onder zware druk en repressie van de PiS-partij (‘Prawo i Sprawiedliwość’: ‘Recht en Rechtvaardigheid’), ondanks grote internationale kritiek. Want sinds de verkiezingsoverwinning van 2015 probeert de PiS de rechterlijke macht volledig onder haar controle te krijgen. Maar er is er ook binnenlands verzet tegen de ontmanteling van de scheiding der machten. Hét boegbeeld in deze strijd voor een onafhankelijke rechtspraak is Malgorzata Gersdorf, de voormalige voorzitter van het Poolse Hooggerechtshof.

Malgorzata Gersdorf (1952) heeft deze functie bekleed van 2014 tot haar pensionering eind april 2020. Ze weerstond hiermee een ongekende laster-, treiter- en intimidatiecampagne van de sterk conservatieve en nationalistische PiS-partij. Zij wilde Gersdorf twee jaar eerder naar huis sturen om haar daarna te laten vervangen voor rechters die minder kritisch zijn over de hervormingen van de PiS, dan wel loyaal zijn aan de partij.

Het middel dat dit mogelijk had moeten maken is een omstreden Poolse wet van 2017. Hierdoor moeten alle rechters vanaf hun 65ste jaar met pensioen, in plaats van bij zeventig jaar. Daardoor zou volgens de regering veertig procent van de rechters met pensioen zijn gegaan, onder wie Malgorzata Gersdorf waardoor ze haar grondwettelijke termijn van zes jaar niet zou kunnen volbrengen. De PiS zou dan in staat zijn geweest om nieuwe rechters aan te stellen. Want alle nieuwe rechters worden benoemd door de president, die uit de PiS komt, op voordracht van de Nationale Raad voor de Rechtspraak (Krajowa Rada Sądownictwa, KRS). Sinds 2017 wordt het grootste deel van deze raad op haar beurt benoemd door het Poolse parlement dat door de PiS wordt gedomineerd. Daarmee is de benoeming van rechters volledig politiek geworden. Dit ondermijnt de onafhankelijkheid van de gehele rechtspraak.

Op de dag dat ze eigenlijk moest stoppen, ging ze gewoon naar haar werk. "Ik ben gezond en nergens bang voor’’, zei Gersdorf destijds. Ze werd daarbij gesteund door duizenden sympathisanten. Verder ontving ze op straat witte rozen en ze kreeg bezoek van Nederlandse rechters om haar een hart onder de riem te steken.

Tegelijkertijd kreeg ze volgens onderzoeksjournalisten last van internettrollen, aangestuurd vanuit het ministerie van Justitie, en bedreigingen en beledigingen. "De psychologische druk die met deze wettelijke verandering gepaard gaat, is moeilijk vol te houden’’, zei Gersdorf in 2018. "Je hebt slaappillen nodig en vrienden en familie om je heen. Gelukkig staat mijn man volledig achter mij en is ook de sfeer in het Hooggerechtshof goed.’’

Ze werd ook gesteund door de Europese Commissie die een zaak aanspande bij het Europees Hof van Justitie in Luxemburg. De Commissie wees hierbij op artikel 19 van het Verdrag van de Europese Unie dat lidstaten verplicht tot 'effectieve juridische bescherming van Europese wetgeving'. De Poolse regering draaide de gedwongen pensionering van rechters uiteindelijk terug.
 
Sinds 1987 is de Geuzenpenning aan verschillende organisaties en personen toegekend. De Geuzenpenning is een initiatief van de stichting Geuzenpenning. Deze organisatie is opgericht door voormalige Nederlandse verzetsstrijders die actief waren in de Tweede Wereldoorlog. De Geuzenpenning is bedoeld om hedendaagse vrijheidsstrijders en mensenrechtenactivisten eer te bewijzen en te steunen. Voorzitter is Kathleen Ferrier, ze is verder onder meer docent Mensenrechten aan de Asian University for Women Bangladesh en medeoprichter van ‘Bright Hong Kong’.

De Geuzenpenning is eerder toegekend aan personen zoals de Tunesische mensenrechtenadvocaat Radhia Nasraoui (2013), de Zweedse mensenrechtenactivist Thomas Hammarberg (2014), Alice Nkom en Michel Togué (2017), twee advocaten in Kameroen die zich inzetten voor gearresteerde homo’s en lesbiennes, en aan organisaties zoals Free Press Unlimited (2015), MOAS (2016), Girls Not Brides (2018) en Alejandro Solalinde (2019). Vorig jaar ging de Geuzenpenning naar de Saoedische mensenrechtenorganisatie ACPRA.