Foto’s van een werkdag bij Gusto: de arbeid, niet de cultuur

SCHIEDAM – Na elke tewaterlating bij de Gusto was er een feestelijke receptie. Eerst keken de Gusto-werknemers met hun familie hoe het schip van de helling gleed – het kon ook om drijvende kranen of offshore-kunstwerken gaan – en daarna was er in de museale zaal van het hoofdkantoor een borrel voor genodigden en de pers. Rijkelijk gevulde glazen – reeds op zaterdagochtend! Tussen de vitrines met scheepsmodellen gingen schalen rond vol voor die tijd luxe zalm- en krabhapjes.

Dus bij de zeer druk bezochte Gusto-reünie van gistermiddag in het Stedelijk Museum Schiedam gingen ook dienbladen rond met kostelijke zalm- en krabdelicatessen. Nu voor de oud-werknemers, die zich ook de begeleidende drankjes goed lieten smaken. Maar de glazen mochten niet mee de zaal in waar de foto’s van Cas Oorthuys (1908-1975) hangen.

Gedurende twee jaar fotografeerde Cas Oorthuys de arbeidsprocessen op de werf aan de Maasdijk in Schiedam. De Gusto was een van de grootste werven van Nederland en de directie wilde een jubileumboek uitbrengen ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan in 1962. Van 1959 tot 1961 kwam Oorthuys geregeld vanuit Amsterdam naar Schiedam om de Gusto-werknemers te fotograferen tijdens hun arbeid. Hij ‘betrapte’ ze als het ware, terwijl ze hun beroep uitoefenden zonder te beseffen dat de camera op hen gericht stond. Veel van die beroepen bestaan niet meer. We zien een werknemer die met hamer en pin stalen platen uitdeukt, we zien ingenieurs en tekenaars die allemaal potlood en papier gebruiken. De computer bestond nog niet.

Het zijn prachtige foto’s. Twee jaar fotografie is samengevat in twee expositiezalen die de indruk geven dat er één dag uit het leven van werf Gusto in beeld wordt gebracht. Dat begint ’s ochtends bij de hoofdpoort en via de timmerwinkel, het platenpark en het schaftlokaal loop je de werf over alsof je met een tijdmachine een halve eeuw bent teruggegaan. De zwart-witfoto’s hebben een scherpe tekening met majeure diagonalen, lange schaduwen en fraai strijklicht. De reünisten herkenden er ontzettend veel van. 'Wij waren de Gusto' is de pakkende naam van de tentoonstelling.

Gusto was een innovatief bedrijf en sloeg records met op maat gemaakte staalconstructies, hoogovens, schepen, baggermaterialen, kranen en boorplatforms. Gusto had wereldfaam. Andere werven deden ook reparaties, maar Gusto richtte zich geheel op nieuwbouw, waardoor bij elke oplevering een collectief gevoel van trots onder de werknemers bestond, van hoog tot laag.

Het is dit jaar veertig jaar geleden dat IHC-Gusto moest sluiten. Maar moderne bedrijven in het maritieme cluster van Schiedam, zoals SBM Offshore en GustoMSC, zijn uit de roemruchte werf voortgekomen. De Gusto-foto’s van Cas Oorthuys komen uit de collectie van het Nederlands Fotomuseum, gevestigd in Las Palmas op de Kop van Zuid in Rotterdam. Daar opent op zaterdag 15 september een totaaloverzicht van zijn werk; het archief van Cas Oorthuys omvat een half miljoen negatieven over de meest uiteenlopende onderwerpen.

Bart van Dam, voorheen chef personeelszaken van Gusto in Schiedam en later directeur van Gusto Staalbouw in Slikkerveer, sprak gisteren over het rijke verenigingsleven van de Gusto-werknemers. Er was een schilderclub, er was het Tamboer- en Trompetterkorps Gusto (later versterkt met majorettes), er waren een sportclub en een bridgeclub en de nog steeds bestaande Gusto Automobiel Club. Dat verenigingsleven speelde zich niet allemaal op de werf af. Het is waarschijnlijk om die reden dat Cas Oorthuys alleen de arbeid kon fotograferen, niet de cultuur – behalve dan een opname van Gusto’s Muziekvereniging bij een tewaterlating.

Voor de tentoonstelling van Cas Oorthuys heeft het Stedelijk Museum Schiedam samengewerkt met het Nederlands Fotomuseum en de Stichting Erfgoed Werf Gusto, die het initiatief nam. Deze stichting bewaakt het industrieel en cultureel erfgoed van de voormalige werf. Sponsors van de tentoonstelling zijn behalve deze stichting en het Fotomuseum ook de gemeente Schiedam, SDAM, stichting De Groot Fonds en het Gemeenschapsfonds Schiedam.

De Gusto-expositie is te zien tot en met zondag 15 april.