Florentijn Hofman maakt opblaasbaar kunstwerk onder Schiedams dak

SCHIEDAM - Kunstenaar Florentijn Hofman maakt voor het eerst een megagroot opblaasbaar kunstwerk onder een dak. Tussen de zuilen van de Sint Janskerk installeert hij de Stadscocon, waar je als bezoeker in mag. Ook dat gebeurde niet eerder. "We hopen dat de musea rond 1 mei weer open zijn", zegt Anne de Haij, directeur van het Stedelijk Museum Schiedam, dat de kunstenaar uitnodigde. "Na een lange lockdown heeft iedereen behoefte aan iets moois, een bijzondere ervaring buiten de bubbel van de eigen woonkamer. Deze groene oase kun je gratis bezoeken en is ons cadeautje aan Schiedammers en iedereen buiten de stad."

Groene oase

Eenmaal in de ruimte kun je tot jezelf komen, vertelt Hofman. "Je ervaart de kerk zoals je ‘m nooit zal ervaren." Tot dusver zagen alleen hij en de mensen van de ploeg tijdens de opbouw hoe zo’n inflatable er van binnen uitziet. De installatie is een samenwerking met de Stichting Sint Janskerk, kent een lengte van 26 meter en is 9,5 meter hoog én breed. Je kunt er van 1 mei t/m 12 september in volgens de dan geldende Coronaregels.

Badeend

Hofman (1977) woonde en werkte enkele jaren in Schiedam en kreeg mede dankzij de sociale media internationale roem, onder andere met zijn reuzebadeend, die op verschillende plekken ter wereld ronddobberde. In Hong Kong trok Rubber Duck in een maand tijd acht miljoen mensen. In zijn Schiedamse cocon kun je lekker wegdromen, even los van de dagelijkse hectiek. Dat gaat in stilte, al klinkt af en toe een muziekstuk op het orgel dat Hofman speciaal voor de installatie liet schrijven. Hofman is een van de tien deelnemers die dit seizoen meedoen aan het televisieprogramma Wie is de Mol? Kijkers weten al of hij al dan niet de Mol is.

Vos, beer, konijn

Veel mensen kennen hem niet zozeer als eventuele mol maar van zijn uitvergrote dieren. Rotterdam heeft een Bospoldervos (zie dit artikel), terwijl je in Amsterdam tegen een reusachtige beer opkijkt. Het gaat hem niet zozeer om het dier, maar om de verhalen die ze oproepen, legt hij uit. De tas in de vossenbek en het kussen onder de berenarm zeggen iets over de plek, de geschiedenis en de sociale context. Hetzelfde geldt voor het liggende maankonijn op de heuvel van een Taiwanese bunker.

Mensen

Hofman reageert op de plek en ziet zichzelf vooral als maker van 'site specific'-installaties. Recent nog maakte hij een omgekeerd mensfiguur in skelettenpak voor het Wetenschapsmuseum Nemo in Amsterdam. En dan zijn er nog zijn tijdelijke installaties, waaronder een gele straat in Schiedam en een blok blauwe huizen in Rotterdam, zijn eerste project dat internationaal de aandacht trok. "Mijn beelden brengen mensen samen. Wat mij betreft spreken ze iedereen aan, of je nou veel van kunst weet of helemaal niets. Kleur speelt daarbij een belangrijke rol."

Herboren

Hofman besprak zijn eerste ideeën voor Schiedam met gastcurator Charlotte Martens. Ging de kunstenaar opnieuw een dier neerzetten? En hoe zou dat passen in de kerk, het grootste en oudste gebouw van de stad? Eenmaal over de drempel van het godshuis voelde de kunstenaar iets totaal anders. Het bracht hem terug naar Japan waar hij met zijn gezin een boeddhistische tempel bezocht. Op verzoek van een monnik legden ze ondergronds - in het pikkedonker - een parcours af. "Je bent dan echt de controle kwijt, alles gaat op de tast en vertrouwen", herinnert Hofman zich. Terug in het licht voelde hij zich herboren.

Kerkgebouw

Inspiratie voor de groene installatie haalde hij ook uit de gotische architectuur van het kerkgebouw, volgens Hofman ‘een waanzinnige plek’. Hij kwam er samen met Martens, voor het eerst, ook al woonde hij vier jaar aan het Stationsplein op slechts vijf minuten fietsen. "Het kerkgebouw lag vanwege de doorgaande weg en de winkels voor mij verscholen." Ook al speelde de kerk geen rol in zijn Schiedamse tijd, de stad gaf hem veel.

Creatieve energie

Want het was daar waar Hofmans carrière een vlucht nam en de gele badeend ontstond. Vanuit zijn huis wandelde hij over het Stationsplein naar zijn atelier in een hoge toren aan de overkant, waar nu een Spar-supermarkt zit. Het voelde ‘ongelimiteerd’, zegt hij. "Ik zat midden in de reuring en beweging op het plein voor het station, vlak bij Rotterdam, de stad die net was uitgeroepen tot Culturele Hoofdstad van Europa. Je voelde de creatieve energie, precies wat je als kunstenaar nodig hebt."

Klikano

In het atelier op de begane grond richtte Hofman iets na de millenniumwisseling een showroom in met zijn eerste werk en dat van andere kunstenaars. "Mensen reageerden heel enthousiast", herinnert hij zich. "Er hingen wel eens briefjes aan de deur met ‘tof’.’ Schiedam is ook de stad waar Hofman twee kliko’s aan elkaar verbond. Met zijn Klikano maakte hij vervolgens vaartochtjes door de grachten.

Molen

Dat lokte reacties uit; mensen maakten foto’s en knoopten een praatje aan. Behalve zijn carrière als kunstenaar begon ook Hofmans privéleven in Schiedam. Hij ging voor het eerst samenwonen met zijn huidige partner. "Het was ons eerste huis, we voelden ons de koning te rijk. Op het dak had je een geweldig uitzicht, helemaal naar Delft. Samen gingen we naar de molen voor meel en bakten ons eigen brood."

Ontmoetingsplek

Zoals de jonge Hofman zich liet prikkelen door de stad, zo prikkelt zijn kunstwerk mensen om beter naar hun omgeving te kijken, zegt curator Martens. Maar zijn kunst doet volgens haar meer. "Met zijn ingreep schept Hofman ook een ontmoetingsplek en een onderwerp om samen over te praten.’" Bijvoorbeeld over het effect van het groen als je in het kunstwerk staat of zachtjes tegen de wand leunt.

Kleur

Martens verwacht dat je de kleur na een tijdje niet meer waarneemt. "Dat ervaar je vooral als je weer naar buiten gaat." Na of vóór je bezoek kun je de buitenkant van het kunstwerk bekijken en de rest van het gebouw. De zijbeuken van de kerk kun je in de cocon niet zien. Wel merk je dat de lichtintensiteit verandert als er een wolk voor de zon drijft. Mogelijk straalt het groen van de cocon naar buiten, waardoor je buiten de kerk gefilterd groen licht ziet.

Vanaf 1335

Het kerkgebouw brengt jaarlijks 75.000 liefhebbers op de been. Ze bewonderen het monument dat overal waar je kijkt geschiedenis ademt. De bouw begon in 1335. Aanvankelijk verrees alleen het middenschip, het deel binnen de zuilen waar Hofman zijn groene cocon drapeert. In de vijftiende eeuw breidde de kerk uit met onder andere de voormalige kapel ter nagedachtenis aan de heilige Liduina van Schiedam.

Liduina

Het kerkgebouw is nu in beheer van de onafhankelijke niet-kerkelijke Sint Janskerkstichting. "Sinds 2011 is het gebouw teruggegeven aan de Schiedammers en is iedereen welkom", vertelt Huib Sneep, voorzitter van het bestuur van de stichting Sint Janskerk Schiedam. "Publiekstrekker is de 11de-eeuwse grafsteen van Liduina, een van de oudste van Nederland. En straks dus de Stadscocon van Florentijn Hofman, een internationale kunstenaar met wortels in Schiedam."

Transformatie

De titel van het kunstwerk knipoogt naar het werk waar Hofman bekend mee is: opgeblazen dieren. De vorm in Schiedam doet niet alleen denken aan een cocon maar wordt ook een plek om te cocoonen, je binnenshuis ontspannen. In de natuur is de cocon een wonderlijk spinsel, een omhulsel waar een rups in een vlinder transformeert. Wie weet is Hofmans cocon ook een plek voor persoonlijke transformatie.

Grote thema’s

Op wereldschaal zitten we sowieso in een fase van transitie, vindt Hofman. "De wereldwijde pandemie, vervuiling en het uitputten van natuurlijke grondstoffen zorgen ervoor dat de natuur en de biodiversiteit hard achteruitgaan." Op die manier stipt het kunstwerk grote thema’s aan en gaat het tegelijkertijd over persoonlijke onderwerpen.

Geloof

Het werk knipoogt ook naar het geloof. Groen is een religieuze kleur, zegt Hofman. "In het christendom is het de kleur van geloof, een kleur die naar een boom verwijst waarvan de bladeren altijd groen blijven. Ook bij de islam is het een heilige kleur. Groen was de favoriete kleur van Mohammed, de profeet droeg ook vaak een groene mantel.

Verhalen

Groen stond ook gelijk aan overleven. Zag je in de woestijn iets groens dan moest er ergens water in de buurt zijn, noodzakelijk voor de mens. Toch kun je dat alles ook naast je neerleggen. Hofman: "Het is natuurlijk interessant en wellicht waar, maar mij interesseert ook iets anders: wat zien en denken mensen als ze erin zijn geweest? Welke verhalen komen er los?"

Dit wil je weten

De kerk is van 1 mei t/m 12 september open van dinsdag tot en met zaterdag tussen elf en vijf uur en op zondag tussen twaalf en vijf uur. Op maandag is de Grote of Sint-Janskerk gesloten. Voor het bezoek reserveer je een gratis kaartje voor een tijdslot, dit kan binnenkort via de website van het museum.

Kijkdepot Schiedam

Het gebouw van het Stedelijk Museum Schiedam ging eind vorig jaar dicht voor een gemeentelijke renovatie. In de Havenkerk in Schiedam is van 13 maart tot en met 22 augustus het Kijkdepot Schiedam geopend. Daar kan - afhankelijk van de Coronamaatregelen - iedereen kijken naar de geschiedeniscollectie van het museum en meer vertellen over de dingen die je ziet.

Geluksmomenten

Tot eind januari zwierven onder de titel Kunstlogé vier kunstwerken uit de collectie door de stad. Elke week logeerden ze thuis bij een Schiedammer. En tot 1 februari kon je op de vijftig meter hoge toren van het stadskantoor in Schiedam kunst zien: Onze kunst in het licht. Op dit grootste canvas van de stad projecteerde het museum eind vorig jaar de geluksmomenten van Schiedammers.

Met dank aan: Gemeente Schiedam, Stichting Sint Janskerk, SDAM