'Het meest actuele overzicht van aanstormend talent'

SCHIEDAM - ‘Boven op de meest actuele beeldende kunst die er is’, zitten de bezoekers van het werk dat vanaf vanmiddag te zien is in het Stedelijk Museum Schiedam, in de tentoonstelling voor de Volkskrant Beeldende Kunst Prijs. Het is van vier jonge kunstenaars die meedingen naar de prijs. 

Door de selectie van de kunstenaars, via ‘scouts’ van divers kaliber en allooi, die midden het de Nederlandse kunstwereld staan, krijgt de verkiezing het karakter van een ‘peer-review’, vertelt Catrien Schreuder, hoofd Collecties en Tentoonstellingen van het museum. Dat waren Hester Alberdingk Thijm (directeur van de AkzoNobel Art Foundation), Yasmijn Jarram (conservator van KM21), Aukje Dekker (beeldend kunstenaar) en Abdelkader Benali (schrijver). Kunstenaars worden dus door mede-kunstenaars of in ieder geval ‘vakbroerders’ beoordeeld. “Zo wordt de stand van de beeldende kunst in volle breedte gevangen”, aldus Schreuder. Het is uiteindelijk een jury - voorgezeten door Lilianne Ploumen - die een oordeel velt en de winnaar van de prijs (ook goed voor tienduizend euro) kiest. “En het publiek heeft hier ook een aandeel in.” 

Ellis Kat, die optrad als curator voor de tentoonstelling, roemt de veelzijdigheid van de vier kunstenaars. Desondanks denkt zij erin geslaagd te zijn de tentoonstelling tot een visueel geheel te hebben kunnen maken van aanstormend talent - onder de 35 jaar.

Salim Bayri, afkomstig uit Casablanca, heeft een bijzonder brein, zo stelt curator Ellis Kat. “Als hij iets tegenkomt wat hij niet direct kan plaatsen of bevatten, gaat hij ermee aan de slag.” Zo maakte hij al broden van zes meter en is zijn werk Be Right Back opgebouwd uit tientallen chocoladerepen. Hij houdt van performances, en maakt graag gebruik van het fenomeen van de Wunderkammer, een opstelling van alledaagse en bijzondere voorwerpen, in het verleden vaak door vorsten of ontdekkingsreizigers bij elkaar verzameld, maar ook wel te vergelijken met de letterbak zoals die in de jaren 70 ook in de Schiedamse huiskamers hing. Juist de combinatie van gewoon en ongewoon zorgt daarin voor verbazing en onverwachte dwarsverbanden en inzichten. Bayri is in het museum aanwezig met een grote Wunderkammer, maar dan als digitale print. “Het is zijn manier om grip te krijgen op zaken, een soort visueel dagboek”, aldus Kat. Daarom komen bepaalde vormen regelmatig terug in zijn werk, vertelt zij, zoals bijvoorbeeld die van wat nog het meest om een omgekeerde artisjok lijkt. Ook het poppetje Sad Ali (naar Sad Alien) is op zijn pandemonium van objecten te vinden, zoals vaker in zijn werk. Het staat volgens Kat voor de weerloosheid van de dingen.

Bayri verdiepte zich al in de prijsvraag en de andere kunstenaars en nam vormen van hen op in zijn werk (een leuke zoekopdracht), en zelfs de zuilen en het orgel van het Stedelijk Museum Schiedam zijn herkenbaar op zijn werk Smart Shop.

Agnes Waruguru is nog pas een jaar in Nederland, afkomstig uit Nairobi. Ze studeert aan de Rijksacademie. Zij laat zich inspireren door het water, dat ze hier zag tijdens haar wandelingen in Coronatijd, aldus Kat. “Die combineert ze met grondstoffen die ze van huis uit kent, zoals bloemen en kruiden, kurkuma en komijn en blauwe bessen.” Daarbij gaat het ook om het proces: hoe verspreiden kleuren zich, wat gebeurt er als je water toevoegd? Het effect is ook dat van vervreemding, want water is onvoorspelbaar.

Minne Kersten is te zien met een monumentaal werk, bestaand uit een installatie van een ‘huiskamer’, vol potten en pannen, en een video. Samen heet het: Constant Companion. “Ze heeft de filmset nagebouwd in de zaal.” En dat op een minutieuze manier. “Met foto’s legt ze de situatie vast en zo heeft ze het hier met een assistent precies nagebouwd.” 

Op de set, in de huiskamer, heeft Kersten een raaf losgelaten. Vier uur lang. Zijn nieuwsgierige, soms vernietigende ‘werk’ is gefilmd. “Een raaf staat voor dreiging en rouw. Je komt in de video heel dicht op dit dier, ziet het heel gedetailleerd en dat geeft een onheilspellend gevoel.” Kersten werkt graag met onvoorspelbare installaties, zoals dat van een overstromend bad. Veel architecturaal werk in een huishoudelijk setting, aldus Kat. Waar vaak een verlaten gevoel van uitgaat. “Nare dingen geven een energie die in de dingen gaat zitten, in meubels en muren.” Zo ook in de installatie die op zaal te zien is, waar de inboedel het midden houdt tussen die van een horder en van een zwerver, en ook  het ‘gebouw’ zelf een toonbeeld is van vergankelijkheid en verval.

Bruin Parry is de benjamin van de vier, hij werd in 1999 geboren. Met een beperking. Zijn werk is ondanks en dankzij dat feit tot stand gekomen, aldus Kat. “Bruin kan zich obsessief in dingen verdiepen.” Zoals in zijn jeugdhelden Bassie en Adriaan en Michael Jackson. “Hij  stelde van jongs af aan net zo bekend te willen worden.” Het leidde tot heel veel werk, dat hem helpt tot rust te komen. Ook weer in allerlei vormen: installaties met muziek, mode, een tapijt, een video. Waarnemen, verwonderen en verbeelden.

Er was door de vijf scouts die de kunstenaars aandroegen nog een vijfde kandidaat voorgedragen. Het ging om een kunstenares uit Saoudi-Arabië. “Zij heeft zich met een kritische stem uitgesproken over het land waar ze vandaag komt”, aldus Schreuder. Maar in de aanloop naar deze tentoonstelling leidden ‘twee bijzonder nare rechtszaken’ ertoe dat twee vrouwen die zich kritisch over het land, de maatschappij en de regering uitlieten, tot tientallen jaren gevangenis zijn veroordeeld. “Daarom wil zij zich nu niet uitspreken”, aldus Schreuder. Eerder is haar naam bekendgemaakt, nu past het beste respect voor dat besluit, legt de museummedewerkster uit. “We zijn er geschokt en verdrietig onder. De eerste reactie is te zeggen dat het nu juist belangrijk is een podium te bieden aan kritische stemmen. Maar we kunnen uiteindelijk niet anders dan haar keuze respecteren.” Op de tentoonstelling is wel een boodschap te vinden die oproept om een petitie van Amnesty International inzake de twee vrouwen te steunen. 

Dat gegeven zorgt volgens Schreuder voor een extra lading aan de tentoonstelling: "We vieren dat het hier mogelijk is dat kunstenaars alles wat ze belangrijk vinden hier kunnen laten zien." Zoals deze tentoonstelling an sich toch al 'een fantastische editie van de prijs vormt, waarin de wereld bij elkaar komt om te reflecteren."

In november maakt de jury de winnaar van de Volkskrant Beeldende Kunst Prijs bekend.  In het nieuwe jaar wordt ook een publieksprijs uitgereikt, gebaseerd op de stemmen van museumbezoekers. Het werk van de vier is tot 15 januari te zien.