Zeventig jaar mensenrechten: vrijheid van gedachten en journalistiek

VLAARDINGEN - Begin december werd de campagne ‘Mensenrechten, die vier je!' gelanceerd in de Vlaardingse Stadsgehoorzaal. Het zeventigjarig bestaan van de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens vormde voor de Vlaardingse afdeling van Amnesty International de aanleiding om dit campagnejaar te organiseren.

Elke maand staat een ander recht centraal. Tal van organisaties werken mee om het ‘recht van de maand’ vorm te geven. Mensenrechten vier je door erbij stil te staan en in beweging te komen: dat is het uitgangspunt. In april staan het ‘recht op vrijheid van gedachten’ en het ‘recht op vrijheid van journalistiek’ centraal. De komende vier weken wisselen Marleen Bos en Herman van Nieuwenhuizen hierover van gedachten in een briefwisseling, die we hier op Schiedam24 ook integraal zullen plaatsen.

Marleen Bos is freelance tekstschrijver en geeft tevens les via haar eigen bedrijf Schrijfwerk. Herman van Nieuwenhuizen is journalist voor Vlaardingen24 en schrijft dagelijks over het nieuws.


Zondag 14 april 2019

Hoi Herman,

Hoe beter je kunt luisteren en kijken – met oprechte interesse en zonder oordeel – ook naar wat iemand níet zegt of doet, hoe beter je kunt schrijven. Zo zie en ervaar ik mijn schrijfproces. Het verhaal is al aanwezig, het gaat om de tijd en aandacht die je geeft aan de ander om het te vertellen. Dat is wat ik de schrijvers wil meegeven en zelf wil laten ervaren.

Wat ik met mijn schrijvers wil bereiken is dat ze schrijven over wat zij écht belangrijk vinden, dat ze dáár naar op zoek gaan.

Er zijn heel veel redenen om te schrijven. Als schrijver van fictie heb je de ultieme vrijheid – alles kan, alles mag. Als schrijver kun je verhalen doorgeven, een stem geven aan iets wat in jouw ogen onderbelicht blijft, laten zien waar je voor staat, wat je vindt. De meeste van mijn cursisten hebben de wens om uiteindelijk – ooit – een boek te schrijven. Ik vraag hen altijd te onderzoeken waarom het verhaal dat ze willen schrijven moet worden verteld. Bij het concretiseren van een schrijfplan komen dan vaak de dilemma’s: kan ik het wel, is het niet te hoog gegrepen?  Is het onderwerp interessant genoeg? Is het niet te persoonlijk? Er is moed en lef nodig om je eigen verhaal te schrijven. Het verhaal dat niemand anders kan schrijven. Schrijf wat je écht wilt. Daar gaat het om. Dan is het nog steeds hard werken, maar een verhaal dat voor jou noodzakelijk is, waar je zelf in gelooft, gaat er hoe dan ook komen.

Daarnaast wil ik laten zien dat iedereen een eigen schrijfstijl heeft en zorg ik voor een veilige en ongedwongen sfeer om die schrijfstijl te ontwikkelen. En verder gaat het vooral om discipline. Veel schrijven, veel oefenen, veel lezen – alle genres – en er regelmatig op uit gaan. Zelf was ik afgelopen dinsdag in Villa Augustus in Dordrecht waar Spinvis en Marieke Lucas Rijneveld werden geïnterviewd. Marieke Lucas vertelde o.a. over haar vorig jaar verschenen romandebuut De avond is ongemak. Over hoe ze het woord ‘onverbiddelijk’ boven haar beeldscherm plakte om zichzelf er steeds aan te herinneren dat ze moest schrijven wat ze echt wilde en geen rekening moest houden met anderen. Het streng gereformeerde gezin waarover ze schrijft heeft veel gelijkenis met het gezin waarin ze zelf opgroeide, waar ook een broer overlijdt. “Voor het verhaal moet je bereid zijn om diep te graven, ook in jezelf.”  

Persoonlijk ben ik voorzichtiger. Hoewel je niet kunt weten hoe anderen je verhaal interpreteren, probeer ik uit voorzorg harde confrontaties te vermijden. En dat zegt uiteraard alles over mij. Álles wat je schrijft, zegt iets over jezelf. De woorden die je kiest, het onderwerp, de voorbeelden die je aanhaalt. Voorwaarde voor een goed verhaal is dat het écht is wat je schrijft, waarachtig en eerlijk. Lezers voelen het als het écht is.

Vrijheid van gedachten gaat over je vrij voelen. Jezelf toestaan te mogen denken wat je wilt. En als je wilt schrijven is dat een belangrijke bron om uit te putten.

Als ik jouw ervaringen zo lees Herman, ontbreekt het je niet aan lef. Het gaat je om de waarheid en niet om wat een ander daar van vindt. Daarbij moet je als journalist ook ‘bovenop het nieuws zitten’ en heb je lang niet altijd voldoende tijd om alles te checken en op je gemak te interpreteren. Ik kan mij voorstellen dat je anders zou schrijven als je die tijd wel zou hebben of nemen.

Wanneer heb jij eigenlijk het meest plezier in schrijven? Heeft dat voor jou ook met vrijheid te maken? De vrijheid om te mogen en kunnen schrijven zoals jij dat wilt? Of haal je ook plezier uit schrijven als je allerlei beperkingen krijgt opgelegd en je daarbinnen toch iets voor elkaar moet zien te krijgen.

En in welk (journalistiek) onderwerp zou jij je wel eens willen verdiepen en erover schrijven?

Het is inmiddels twee dagen later dan gepland – over vrijheid gesproken ;-) – ik zou zeggen, neem je tijd om te antwoorden. Ik kijk er alvast naar uit.

Groeten van Marleen

-.-.-.-.-.-.-.-


Hallo Marleen,

Het duizelt een beetje, al die vragen die je stelt en die me nog eens extra aan het denken zetten over de inhoud van mijn werk. Ik ben minder vrij om de dingen op te schrijven op mijn manier, want er is ooit een set aan regels afgesproken voor journalisten waaraan ik me moet, maar ook wil houden.

Natuurlijk wil ik in de openheid brengen wat anderen liever onttrekken aan het licht, of aan het zicht, maar ‘leuk is soms anders’. Afgelopen week nog kwam de vraag naar boven of ik me verantwoordelijk moet voelen, of verantwoordelijk moet weten, voor de gevolgen van wat ik schrijf. Die gevolgen zijn soms verstrekkend en rondweg naar voor een ander, het ‘onderwerp’ waar ik over schrijf, en dan blijft dat ‘bij je’, het zit je soms dwars. Het is echt niet alles voor de ‘clicks’, maar iets brengen omdat het nieuws is. Dat zijn niet altijd de momenten waarin ik met veel plezier schrijf en dat is dan een ‘understatement’. En soms schrijf je iets dan niet, ook dat is weleens gebeurd.  Je houdt, anders dan bij het voorbeeld dat jij gaf over Marieke Lucas, soms wel degelijk rekening met anderen, ook als dat nieuws is, nee : zelfs als dat nieuws is. Vreemd toch? In mijn vak? Je weet soms meer dan ‘dat je kwijt wil’.

Met het meeste plezier schrijven gebeurt bij de ‘diep menselijke verhalen’, zoals eerder het verhaal van twee zussen die een brug over de Vaart versierd hadden met een meterslange gebreide sjaal. Een sjaal met een verhaal, en het verhaal vertelde eigenlijk zichzelf; ik hoefde het alleen nog op te schrijven. Journalistiek gezien zijn dat dan de verhalen en onderwerpen waar ik het liefst over schrijf, maar specifieker: ik ben bezig om een aantal van dergelijke onderwerpen voor te bereiden en ‘beet te pakken’ om er series van te maken. Eén ervan heb ik al afgerond, maar de aantekeningen liggen te wachten om uitgewerkt te worden, al te lang uitgesteld, en dan wordt het lastig om het af te ronden. Het zijn vier verhalen over tattoos , waarvan ik er één gepubliceerd heb. Prachtige verhalen, waarin ik getuige, luisteraar en straks verteller mocht zijn, dat wat mij het meest boeit en waar ik het liefst over vertel.

Als een ander vraagt wat ik ‘doe’ dan antwoord ik nog weleens: ik verzamel verhalen en die vertel ik dan weer. Online maar ook offline. Uiteindelijk kies ik altijd voor de confrontatie. Ik kom er wel een keer offline over vertellen.

Wat vind jij? Is het moedig om een verhaal soms niet te vertellen?

Tot schrijfs,

Herman