Stadsherstel Maassteden koopt 'Vaste Burg'

SCHIEDAM - Stadsherstel Maassteden koopt het kerkgebouw op de hoek van de Oranjestraat en de Lange Nieuwstraat. 

Sinds bijna zes wordt er niet meer gekerkt in - wat vele Schiedammers kennen als - ‘de Lutherse kerk’ en anderen typeren als ‘de Vaste Burg’, naar de tekst op de gevel. Oorspronkelijk is het pand in 1857 gebouwd als gistpakhuis.

De Protestantse Gemeente Schiedam wilde het pand afstoten, vertelt Ciska Bakker van Stadsherstel Maassteden. Via de gemeente Schiedam kwamen ze met elkaar in contact. De kerkgemeenschap gunde Stadsherstel de kans om te onderzoeken of een aankoop haalbaar was, juist omdat Stadsherstel zich richt op het aankopen, restaureren en verschaffen van een nieuwe functie aan ‘niet-courante’ monumentale panden.

Om diezelfde reden past de kerk ook in de portefeuille van Stadsherstel, aldus Bakker. “Het is bijzonder erfgoed op een belangrijke, markante plek in de stad.” De stichting wil het gebouw nieuwe gebruiksfuncties geven door de kantoorruimte aan de Oranjestraat te renoveren en opnieuw te verhuren en de kerkzaal met bijbehorende ruimten voorlopig te verhuren voor evenementen of bijvoorbeeld het sluiten van huwelijken. Uit een bedrijfsplan blijkt dat daartoe mogelijkheden zijn, aldus Bakker. Ook eventueel tijdelijk gebruik door een religieuze groep is volgens haar een optie. “Het uiteindelijke doel is om een vaste huurder te vinden voor de kerkzaal met bijbehorende ruimten.” Tot die tijd wordt de kerkruimte vooralsnog niet ingrijpend verbouwd, ook al omdat die een monumentale status heeft, met inbegrip van bijvoorbeeld de kerkbanken. Het volledige pand is sinds 1969 rijksmonument, inclusief het kerkelijk interieur met de kerkbanken, de preekstoel en het orgel.

De Protestantse Gemeente Schiedam werd eigenaar van het pand toen verschillende kerkgenootschap fuseerden. Vanaf 1892 was het pakhuis omgebouwd en ingericht als kerkruimte voor de lutherse gemeente in Schiedam. Die kerkte tot die tijd in de kapel van het Jacobs Gasthuis, het huidige stedelijk museum; ze kon in 1891 het pakhuis voor 9984,64 gulden overnemen van Bussmann, Legner en Co, een vennootschap dat een kleine veertig jaar eerder was opgericht om brandersgist te verhandelen. Onder de zestien korenwijnstokers die vennoot waren ook telgen uit de bekende jeneverfamilies Nolet en Melchers. 

Gemeentearchitect Augustinus Nolen leidde de ombouw van het pakhuis tot kerk. De klus werd gegund aan de Schiedamse aannemer J. Hoek voor de somma van 8798 gulden.

Overigens kwam de tekst ‘Een vaste burg is onze God’, naar een regel van Maarten Luther, pas in 1948 op de gevel te staan. Dat werd gedaan tegelijk met de bouw van de klokkentoren waarin een  klok werd gehangen die door de Lutherse Kerk in Noorwegen na de oorlog cadeau werd gedaan.

Het kantoordeel, de kant aan de Oranjestraat, werd tot 2018 gebruikt door het advocatenkantoor Habets, Van Leeuwen en Pfeifle, die zich ook als sociaal raadslieden profileerden.

Na de fusie van de Lutherse Kerk met de Hervormde en Gereformeerde Kerk tot PKN, en de sluiting van de Bethelkapel in de Gorzen, was ‘de Vaste Burg’ enige jaren de kerkruimte voor ‘protestanten’ in met name het zuidelijk en westelijk deel van de stad. In 2017 trokken deze kerkgangers in bij de gemeenschap van de Grote of St.-Janskerk in het centrum. 

Het pand staat sindsdien leeg. Het werd op initiatief van Jan Sluijter eenmalig gebruikt voor een dansfeest tijdens het Feest der Leegstand.

Stadsherstel zal na de definitieve aankoop van het pand eerst werk maken van een asbestsanering in de kap van het dak. Daarna worden als eerste de kantoren aan de Oranjestraat aangepakt; gesprekken met geïnteresseerde huurders zijn al gaande. Bakker wil hierover nog niets bekend maken. Het gaat om zo’n negentig vierkante meter kantoorruimte over twee verdiepingen, die door één of twee huurders kunnen worden gebruikt. Rond komende zomer komt de kantoorruimte beschikbaar. 

“Het wordt mooi”, aldus Bakker. “We proberen uiteraard zoveel mogelijk van de originele details en inrichting te bewaren en zichtbaar te maken, zoals stucplafonds en lijstwerk”. Verder zullen verduurzamingsmaatregelen worden doorgevoerd.

PS. De historische informatie in dit artikel is ontleend aan bouwhistorisch onderzoek uitgevoerd door Bureau Polderman.