Spijked& voorbeeld hoe het anders kan: met zeewier

SCHIEDAM – Een serie nieuwe drankjes onder de naam Spijked& is een dezer dagen in de winkel te koop. Met dank aan The Seaweed Company.

Spijked& is een product van Swinkels, de brouwer in het Brabantse Lieshout bekend van Bavaria. Maar The Seaweed Company, gevestigd in Schiedam, zorgt voor ‘het verhaal’ rond de drankjes, zoals dat vandaag de dag gaat: een product is één, maar een aantrekkelijk verhaal over het hoe en waarom is de onmisbare twee om een artikel op de markt te zetten en kopers te trekken. In de woorden van Gijs Swinkels, directeur van Swinkels Family Brewers: “Spijked& speelt in op de groeiende trend van de moderne consument, die steeds vaker merkkeuzes en beslissingen neemt die passen bij hun levensstijl en overtuigingen.”

Bij Spijked& is dat het verhaal van het zeewier. De drinkers van het drankje, een zogenaamde Hard Seltzer, een mix van bruiswater, en alcohol met een smaak, draagt bij aan de uitbouw van de teelt van zeewier wereldwijd.

En dat is het werk van Seaweed Company. Het bedrijf, mede opgericht door Joost Wouters, werkt hard aan de uitbouw van zeewierplantages in verschillende landen van de wereld. Er zijn er al in Ierland, Marokko en India. Zeewier is een levend materiaal, meestal ingedeeld onder de planten, maar eigenlijk een geheel eigen categorie, voor wie het evolutionair beschouwt. Zeewier, of algen zoals ze ook genoemd worden, liggen mogelijk aan de grondslag van planten, bij het ontstaan daarvan.

Wouters leerde dat zeewier vele toepassingen kent. Waarover zeker in Nederland nog maar weinig bekend is. Net als planten onttrekt zeewier kooldioxide uit de lucht en stikstofoxiden uit het water. Zeewier is gezond voor de darmflora van de mens. Zeewier kan dienen als vulling voor matrassen, om maar wat mogelijkheden te noemen.

Wouters besloot twee jaar geleden, komend vanuit de wereld van de verkoop van consumentenproducten, bij Pepsi en Procter & Gamble, en internationaal managementadvies, meestal op het gebied van duurzaamheid, dat hij zelf ‘een tastbare impact’ wilde hebben, in plaats van anderen te vertellen hoe zaken aan te pakken. Het werd de wereld van het zeewier. “Een nog onontgonnen gebied.” Hij verdiepte zich in de materie, vond twee partners in Nederland en ontwikkelt sindsdien een scala aan initiatieven rond zeewier.

Grofweg zijn er twee zaken: het ‘kweken’ van zeewier op plantages in zee en het bewerken van ‘de markt’ voor het gebruik van toepassingen voor het materiaal. Wouters cs werken volgens de wijze van de zogenaamde start-up, een bedrijf dat net begint, draait op het ingang doen vinden van een sterk idee en werkt zonder grote ‘corporate’ structuren, maar in dit geval veel vanuit flexibele werkplekken – geweldig, die bibliotheek in Schiedam. Tegelijkertijd is ‘de markt’ de wereld.

Swinkels Family Brewers is in feite de eerste grote partner die zich vol zet achter de mogelijkheden van zeewier. Het bedrijf introduceert Spijked& in vier smaken, waaronder ‘zeewier’. Volgens Wouters is het voor het eerst dat zeewier wordt gebruikt in een industrieel gemaakt artikel, in ieder geval in dit deel van de wereld. In Azië is er een echte zeewiercultuur, denk aan sushi. En er zijn ambachtelijke whiskystokers in Ierland die zeewier in hun producten hebben verwerkt. Maar van een grootschalige doorbraak van zeewier op allerlei gebied zoals Wouters die voorstaat, is nog geen sprake.

Het zal voor het eerst zijn dat zeewier de smaakmaker is van een drank in een Nederlandse supermarkt. Het drankje, met 4,7 procent alcohol, bedoeld voor niet-bierdrinkers, ligt zeer binnenkort in de winkel. Bijzonder voor de Seaweed Company is niet zozeer dat er zeewier in het drankje gaat - het gaat om zeer kleine hoeveelheden, aldus Wouters - maar wel dat er bekendheid voor zeewier komt. Kers op de taart is dat Swinkels voor ieder verkocht blikje een klein bedrag beschikbaar stelt voor het realiseren van nieuwe zeewierboerderijen. “Een perceel ter grootte van een A4’tje voor een blikje”, aldus Wouters. “Bij 160.000 blikjes kunnen we een hectare inrichten.” Hij rekent erop op deze manier snel meerdere hectares te realiseren. “Een productiebatch van de drankjes is al groter.” Nog voor het jaar om is moet Spijked& ook in Engeland en Denemarken in de supermarkt liggen. Voor Swinkels past de samenwerking met The Seaweed Company in de duurzaamheids- en circulariteitsstrategie van het bedrijf. Beide ondernemingen waren er na een kennismaking op initiatief van de brouwer dan ook al snel uit. “In enkele maanden was de samenwerking beklonken”, aldus Wouters.

De eerste nieuwe plantage zal waarschijnlijk in Ierland worden in gericht. Dat land is het meeste ‘zeewierminded’ Europese land, en heeft er ook de kusten voor. Zeewier wordt verbouwd op een meter of drie onder de zeespiegel, niet te diep omdat licht nodig is; om het areaal daarvoor te vergroten bouwt de Seaweed Company met eenvoudige middelen een ‘terrein’ op die drie meter onder de zeespiegel. Het doet dit met lokale partners, behalve in Ierland momenteel ook in India en Marokko. De zanderige Nederlandse kusten zijn niet geschikt voor het verbouwen van zeewier, maar ook elders in de Noordzee worden ‘boerderijen’ aangelegd. Wijzend op de enorme touwen in zijn auto legt Wouters uit dat hij de dag erop weer de zee op gaat. “Zestigduizend kilo staal komt er aan die touwen te hangen. We bouwen boeien van elf meter lang, ankers en een nettensysteem waarop het zeewier kan groeien. Die moeten golven van dertien meter aan kunnen.”

Op de Noordzee zijn het de bruine wieren die worden gekweekt, met bladen van twee tot drie meter. “Uitzetten in oktober, november, oogsten in mei. In Ierland hebben we de oogst in mei gemist, door Corona. We waren bezig met een oogstmachine toen alles dicht ging. In Ierland mocht je niet verder dan vijf kilometer van huis, anders kreeg je een boete van tweeduizend euro.”

Zo is het voor The Seaweed Company pionieren op alle vlakken, vaak met behoorlijke ‘tegenwind’. Toch lijkt nu, na twee jaar, het moment aangebroken om letterlijk te oogsten. “We moeten nu gaan produceren.” Als dat goed gebeurt is The Seaweed Company toe aan een nieuwe stap en een nieuwe investeringsronde. “We zitten nu precies op de grens van start-up naar scale-up.”

Bij het bedrijf werken nu zeventien, achttien mensen, in een flink aantal landen. Die werken lokaal weer met partners voor bepaalde diensten. Bijvoorbeeld in India, waar vissers wordt geleerd hoe zeewier te verbouwen. Met het certificaat van hun training kunnen de vissers naar de bank voor een kleine lening. In Ierland werkt een boerencoöperatie samen met Seaweed Company om te kijken hoe de tweehonderd koeien minder methaan kunnen uitstoten tijdens hun spijsvertering. Want ook dat is een kwaliteit van zeewier, aldus Wouters. “Dat kan zo’n dertig procent schelen.” Met zeventig gram zeewier op dertig kilo voer per dag.

In het zuiden van Nederland is een boerenbedrijf bezig om zeewier in te zetten in varkensvoer. ‘We willen dat op de meest duurzame manier doen’, zegt het bedrijf volgens Wouters. “Niet grotere of dikkere varkens, maar duurzamer.” Elders wordt gekeken hoe zeewier gebruikt kan worden in papier en karton, om te besparen op hout en bomenkap.

Deze laatste optie is ook interessant voor bierbrouwer Swinkels, die ook veel verpakkingsmateriaal nodig heeft. En dat is ook de geest van de samenwerking, vertelt Wouters. “We hebben gezegd dat we geen zin hadden dat zij onze naam en waardes gebruiken om een leuk verhaal te vertellen. Maar: ‘We willen op lange termijn met jullie samenwerken.’ En het moet kloppen.”

Wat niet verteld wordt is welk wier in de drank van Swinkels gaat. Want het ene wier is het andere niet, legt Wouters uit. Er zijn grofweg rode, groene en bruine wieren, zeventienduizend soorten in totaal. De rode wieren zijn vooral in India te vinden en kunnen meerdere keren per jaar geoogst worden – maar zijn dan wel weer veel kleiner. In Marokko groeien weer groene wieren. Wieren heb je eigenlijk in zo veel soorten en maten als kruiden, aldus Wouters. “Er zijn ook giftige wieren.” Maar weer een specifieke andere soort kan naar verwachting dienen als meststof, bijvoorbeeld voor de hop die nodig is voor bier. “Dat maken we nog niet, dat zoeken we nu voor Swinkels uit.”

Zo is het de bedoeling van de samenwerking zeewier ingang te doen vinden in de productie(keten) van de brouwer en in de maatschappij in het algemeen. Het mes snijdt steeds aan meerdere kanten. Nieuwe toepassingen voor een nieuwe stof. En dat uitleggen, dat is volgens Wouters ook de opdracht aan de samenwerking met Swinkels. “Dit uit te leggen, wat er allemaal mogelijk is. Dat is kennis die ontbreekt. Om daar verandering in te brengen, dat is gaaf.”

Vandaar Spijked&, dat de consument bewust wil maken van de mogelijkheden van zeewier. “Voor velen zal het een worst zijn, maar een groep zal interesse hebben.” Zo wordt een doelgroep, een platform gecreëerd, aldus Wouters. En dat valt op. “Er komen al partijen op ons af die zeggen: ‘wat jij met Swinkels doet, dat willen wij ook’. Ook dat is precies een van onze doelen: een organisatievorm neerzetten die laat zien hoe het anders kan.”