Overheid heeft meer Rotterdamse mentaliteit nodig

Laatste interview met Jos van Winsen, General Manager van Shells grootste Europese site

SCHIEDAM - Vraag een willekeurige Rotterdammer naar een beeld bij Shell en vaak duikt dan de raffinaderij in Pernis op. Met General Manager Jos van Winsen aan het roer is dit Energy en Chemicals Park Rotterdam de ommezwaai gestart van grote CO2-vervuiler naar een duurzame site. Veel sneller dan soortgelijke bedrijven in de rest van Nederland. Een gesprek met het boegbeeld van Shells grootste Europese locatie, over gender- en ras gelijkheid, over dat ‘de last man standing’ er niet meer is en over crisisbeheersing.

Voor velen komt het vorige maand aangekondigde vertrek van Jos van Winsen als topbaas van het energie- en chemiepark Rotterdam als een verrassing, maar zelf is hij er al een jaar mee bezig. Vooruitlopend op zijn pensioen, “mogelijk ergens volgend jaar”, blijft Jos aan als Senior Advisor.

Jos kijkt terug op 41 jaar binnen de Shell-groep. Het bracht hem naar Frankrijk (Berre-l'Étang), Zuid-Afrika (Durban), Duitsland (Schwedt in Brandenburg, en Karlsruhe), Zweden (Gotenburg), en weer naar Nederland waar hij de laatste zes jaar de meest senior manager is in Pernis.

Gelijke kansen

De eerste grote uitdaging vond Jos in Zuid-Afrika. Hij leidde er een productie eenheid van SAPREF: de grootste raffinaderij in een Shell/BP-joint venture, goed voor 35 procent van de totale raffinagecapaciteit van het land. De productieomvang was niet het moeilijkste. “Ik maakte me hard voor gelijke carrièrekansen voor iedereen, in een post-apartheidssituatie, vooral voor hen voor wie er onder het eerdere blanke bewind geen groeimogelijkheden waren.”

Diversiteit, gelijkheid en inclusie (DE&I) – zoals het officieel heet in Shell-jargon – is een rode draad in Jos’ managementloopbaan, al geeft hij toe dat dit in Zweden en Oost-Duitsland een gemakkelijke taak was. “In gelijkheidsbeginsel loopt Zweden voorop in de wereld. En in de oude DDR was er kort na de val van het communisme geen werkloosheid, en was iedereen op papier gelijk. Maar op beide sites heb ik het aantal vrouwen in het leadershipteam kunnen verdubbelen.”

Last man standing

Jos leidde de desinvestering van de Shell-raffinaderij in Gotenburg vanaf 2006 in goede banen, en bij de PCK-raffinaderij in Schwedt was het moderniseren en begeleiden naar nieuw eigenaarschap vanaf 2010 zijn focus. In 2016 kwam Jos terug naar Nederland als General Manager in Pernis. Voor deze Shell-locatie zag de lange-termijn toekomst er lange tijd niet rooskleurig uit, want de wereld verandert naar duurzaam en daar past op den duur een fossiele olieraffinaderij niet bij.

“Het leek erop dat we de ‘last man standing’ uit de olie-industrie van Noordwest-Europa zouden worden, maar dat hebben we helemaal omgedraaid met investeringen in CO2-reductie en nieuwe projecten. Daarmee vormt Pernis zich om van een van de grootste uitstoters tot een volledig duurzame site.”

De bouw van de HEFA-biobrandstoffenfabriek vordert intussen gestaag in Pernis. Het energie- en chemiepark gaat CO2 opgevangen en opslaan in lege gasvelden onder de Noordzee (Porthos), en vanuit de Holland Hydrogen 1 stroomt over iets meer dan twee jaar groene waterstof – gemaakt met windkracht van onze eigen offshore windparken - naar de installaties in Pernis. “En dan hebben we windenergie in onze diesel zitten”.

In zijn rol als General Manager van Pernis is voor Jos opnieuw DE&I heel belangrijk. Een productiesite heeft het imago vooral een mannenbolwerk te zijn, maar onder aansturing van Jos is nu meer dan de helft van het leadership-team vrouw. Met als klap op de vuurpijl de aanstelling van Pauline Buitink als Jos’ opvolger vanaf 1 december, de eerste vrouw ooit aan het hoofd van Pernis, ook al is de benoeming niet het werk van Jos zelf.

Mouwen opstropen

Wat is eigenlijk de rol van een General Manager? Jos: “Een site heeft een symbool nodig. Iemand die zorgt dat de juiste persoon op de juiste plek is. En die de samenwerking van iedereen op de locatie stimuleert en de rust kan bewaren in een crisis.” Jos heeft in zijn carrière zat crisissen meegemaakt. “Je wilt dat natuurlijk niet, maar het brengt altijd het beste in onze teams naar boven. Je hebt altijd individuen en teams die ver boven zichzelf uitstijgen. En je bereikt een intensiteit van samenwerking waar je echt sterker door wordt. Als ik terugkijk op mijn loopbaan zijn de mooiste herinneringen dan ook wel de crisissen die we samen hebben opgelost. Mouwen opstropen en problemen oplossen.”

Dat laatste gaat nog niet op voor de Nederlandse overheid, vindt Jos. Zeker voor biobrandstoffen en waterstof is volgens hem meer een Rotterdamse mentaliteit – “niet praten, maar doen” – nodig. “De politiek en de bureaucratie blinken niet uit in efficiency om de energietransitie vooruit te helpen. Er moet toch echt iets gebeuren met de snelheid van de ambtelijke molen en de daadkracht van politieke besluitvorming, want anders gaan we het gewoon niet redden naar net-zero in Nederland.”

Een en veertig jaar bij hetzelfde bedrijf. Wat vertel je dan tegen mensen die veel korter bij Shell werken, die wellicht een lange carrière ambiëren, maar die ook leven in een tijd dat een dienstverband van decennia geen gewoonte meer is. “Het is fijn als anderen jou accepteren voor wie je bent, maar accepteer ook zelf als iemand anders is dan jij. Blijf trouw aan jezelf. Laat je niet vormen tot het stereotype dat jij denkt dat Shell vindt dat je moet zijn. Blijf buiten de lijntjes kleuren, blijf vrij denken.”