Nog iets over vier mei

COLUMN - In Schiedam iheeft de Dodenherdenking altijd dezelfde opzet. Dat geldt ook voor de toespraak van de burgemeester: hij noemt enkele gebeurtenissen uit de oorlogsgeschiedenis van Schiedam. Hij heeft het over de waarden die we met zijn allen in ons land en onze stad hoog horen te houden. Hij spreekt zijn publiek aan met 'dames en heren, jongens en meisjes'.

Vroeger vormden oud-leden van de Binnenlandse Strijdkrachten in hun kenmerkende overalls de erewacht. Dat is al jaren niet meer het geval. Voor zover zij nog leven, kunnen zij het niet meer aan. Daarom zijn zij vervangen door zeekadetten en leden van de padvinderij. Zo komt ook de jeugd aan bod. Het gebeurt allemaal bij het oorlogsmonument aan de kop van de Plantage. De politie maakt de Oranjestraat en de Gerrit Verboonstraat verkeersvrij, zodat de twee minuten stilte goed tot hun recht komen.

Er is tegenwoordig wat debat over wie en wat je dan moet herdenken. En daarna zegt altijd wel iemand dat niemand dat voor het individu kan bepalen. Ik denk zelf nergens aan. Ik luister naar de stilte. Ik let op de vogels die je kunt horen fluiten nu het verkeer is omgeleid, iedereen zijn mond houdt en je ook nergens het geluid hoort van een radio of een televisie. Dodenherdenking is trouwens ook een moment om veel mensen gedag te zeggen die je anders nooit ziet.

Het is ook een waardig moment. En het is een ritueel dat vanuit zichzelf kracht heeft. Honderden mensen uit alle rangen, standen en leeftijdsgroepen van onze stad stellen deelname op prijs. Daarom is het goed zo.

Toch is de vierde mei een dag om stil te staan bij meer dan de honderdduizenden slachtoffers die in het Europese deel van het koninkrijk vielen en net zo goed aan de miljoenen in het Aziatische deel, want tijdens de Japanse bezetting was Indonesië nog niet onafhankelijk. Dat maakte deel uit van het Koninkrijk der Nederlanden. De inwoners waren onderdanen van koningin Wilhelmina. Dat veranderde pas toen Soekarno en Hatta op 17 augustus 1945 de onafhankelijkheid van hun land uitriepen.

Miljoenen. Geen gelijkberechtigde burgers zoals de inwoners van het Nederland aan de Noordzee, maar onderdanen, mensen die gehoorzamen moesten, van wie verwacht werd dat ze ja en amen zeiden daar in de gordel van smaragd, waar Nederland zogenaamd iets groots verrichtte. De vierde mei is een dag om stil te staan bij wat er nog meer gebeurt op deze wereld aan vervolging en moord, aan slachtoffers wier lot ons doet denken aan wat de inwoners van Nederland en Indonesië in de jaren 1940-1945 overkwam.

Daar hebben we in Schiedam de hele dag voor, want 4 mei duurt net als alle andere dagen 24 uur. Het zou mooi zijn als dan de deelnemers aan die andere manifestaties over ander leed dan het bovengenoemde, zich na afloop van hun eigen herdenking naar de Plantage begaven om daar samen met alle andere Schiedammers dat bekende onveranderlijke ritueel mee te maken dat al sinds 1946 plaatsvindt.