Noem de namen

SCHIEDAM –

Noem de namen. Fluister, schreeuw

al luistert bijna niemand meer.

De velden blijven volgekruist

tot aan de horizon;

onder dezelfde noemer

één voor één verwoord.



Namen noemen werd het vandaag. Het ging over namen van decennia geleden, en namen van nu. En er werd wel geluisterd, rond de steenleggingen door Stolpersteine Schiedam.

39 Werden er gelegd, steentjes van tien bij tien centimeter, in messing, met daarop de naam, plus geboortedatum, deportatiedatum en de plaats en datum van overlijden. Het ging in alle gevallen om Schiedammers die in de oorlog overleden omdat ze Jood waren of de Joden hielpen de dans van deportatie te ontspringen. Zoals Ary Post, die in zijn woning in de Wattstraat onderduikers had.

Het werd een emotionele dag voor de deelnemers aan de steenleggingen: nabestaanden, Joodse Schiedammers en andere betrokkenen en geïnteresseerden. Een dag met onverwacht weerzien, nieuwe ontmoetingen en veel herinneringen. Plus ook nieuwe opdrachten.

Zoals voor Serita Spokogny, dochter van Kitty Bilderbeek. “Ik neem vandaag mee voor mijn leven”, stelt de Israëlische na afloop. “Als ze me vragen hoe het was in Nederland, wat ik heb gedaan of gekocht, zal ik ze vertellen wat we vandaag in Schiedam meemaakten. Dat neem ik op me.”

Ze doorliep vandaag – met soms een stukje toeringcar – Schiedam-Oost met Hennie Elgers, haar tot vandaag onbekend. De Schiedamse liep mee vanwege haar vriendinnetje Sientje van Baale, waarmee ze in het begin van de oorlogsjaren speelde op het pleintje. Voor de deur van Galileistraat 56a werden vandaag vijf Stolpersteine geplaatst. “Emotioneel, als je al die stenen ziet, soms vijf bij een huis, met kinderen van drie, vier jaar”, zei een deelnemer.

Spokogny, familie van de familie Bilderbeek waarvoor op de Rotterdamsedijk 35a eveneens vijf struikelstenen werden gelegd, ontmoette ook Mary Hendriks. Die was uit Amsterdam naar Schiedam gekomen voor Jacop van Moppes, de broer van haar opa die op 31`maart 1944 in Auschwitz overlijdt. Ook twee van diens zes broers kwamen in het concentratiekamp om het leven. Hendriks kwam ook een beetje voor haar man Pieter van der Heiden, die vier jaar geleden overleed en die veel werk heeft gemaakt van het achterhalen van geschiedenis van de familie. Zoals dat de naam Van Moppes in 1699 voor het eerst gebruikt is. Opmerkelijk: Van Moppes is ook een naam die ook opduikt in het boek dat Spokogny over haar familiegeschiedenis schreef; de twee dames zijn verwant.

Mary Hendriks ontmoette vandaag in Schiedam ook een ver familielid. Hij, Ernst-Jan Gerhardt, is de kleinzoon van een van de zeven broers Van Moppes, zij het kleinkind van het enige meisje in het gezin. Voor de vader van Gerhardt werd eerder in Rotterdam een Stolperstein gelegd.

Zo werden er vandaag vele namen genoemd, als eerste in een herdenkingsdienst voorafgaand aan de steenleggingen, voor een vijftigtal gasten, Zo waren er vele verhalen, vele ontmoetingen, van mensen van heinde en ver. Maar er was ook de hedendaagse geschiedenis. Zoals het feit dat de kinderen van de Singelschool meededen, dat de scouts hebben toegezegd om de stenen te onderhouden. Maar ook dat voor sommigen de angst voor wat Joden kan worden aangedaan nog steeds heel concreet is: beter er voor te zorgen dat je naam niet in de krant of op het nieuws komt, 'want dat kan gevaarlijk zijn'. En dat er twee mensen van de Lichtblauwe Brigade meeliepen, had natuurlijk ook zo zijn redenen.

Maar mooie verhalen hadden toch de overhand. Zoals dat van Maurits (Maupie, voor intimi) de Leeuw, die in 1942 in Auschwitz overleed. De dochter van een vriend van hem kwam over uit de Zaanstreek om een gedicht voor te lezen dat haar vader in de jaren '90 schreef over Maurits. “Mij en mijn vier broers en zussen hoef je niet te vertellen wie Maupie was. Iedere 4 mei werd bij ons een kaars aangestoken en zijn naam genoemd”, aldus Marieke. Dankzij het contact met Stolpersteine kon zij een foto van haar vader met zijn vriend Maurits sturen aan de nabestaanden van de familie De Leeuw, ooit woonachtig op Newtonplein 18b. De kinderen die nu rond dat adres wonen konden vandaag precies vertellen wat er in hun straatje ooit gebeurd was.

Voor het voormalige huis van de familie Amster, PKO-laan 99a, werd een gedicht voorgelezen, van Louise Broekhuysen, uit 1996.


Noem de namen. Fluister, schreeuw

al luistert bijna niemand meer.

De velden blijven volgekruist

tot aan de horizon;

onder dezelfde noemer

één voor één verwoord.




Wie noemt de naamlozen?

Na veertig, vijftig, zestig jaar

nog altijd geen bericht,

geen landkaart uit te vaardigen

met tekens bij de kuilen,

geen handvol eigen grond

waarin zij zijn bewaard –




Het boek blijft open. Fluister,

schreeuw – en luister naar de stilte

waarin alle namen zijn gehoord.


PS. Behalve in Schiedam-Oost werden er vandaag ook twee struikelstenen gelegd in de Francois Haverschmidtlaan, voor Ary en Cornelis Bubberman, verzetshelden. Hun zoon en broer Frans was daar bij aanwezig. De stenenlegging typeert ook de opdracht waarvoor Stolpersteine zich gesteld ziet: Frans is 95 jaar oud. Stolpersteine, dat in totaal 144 stenen in Schiedam wil leggen, heeft haast.

(Zie ook: dit artikel )