Lof voor Lamers; rechtlijnigheid helpt Schiedam verder

SCHIEDAM - De loftuitingen waren niet van de lucht vanavond. En toch werd het een reële terugblik op tienenhalf jaar Cor Lamers als burgemeester van Schiedam. Vanavond, in de bijzondere raadsvergadering waarop Lamers afscheid nam van de gemeenteraad en de stad.

Over de opstappers niets dan goeds, natuurlijk, maar wie vanavond aanwezig was in de Aleidazaal - en dat waren er velen - kon zich niet aan de indruk onttrekken dat Schiedam en Lamers de afgelopen jaren inderdaad een goede combinatie waren. Voor beide(n).

“Schiedam blijft in mijn hart, en nu weer aan de slag. Schiedam is een stad die het waard is”, waren de woorden waarmee Lamers zelf de bijzondere raadsvergadering afsloot.

Gememoreerd was daarvoor hoe Schiedam er voor stond toen Lamers op 4 december 2012 als burgemeester van de stad begon. De stad stond hoog op de verschillende lijstjes waarop je niet wilt staan, en Lamers werd, toen zijn benoeming bekend werd, zo ongeveer meewarig aangekeken. “Waar begin je aan? Dat was een vraag die je regelmatig werd gesteld”, haalde commissaris van de Koning Jaap Smit op. Die wees op de deplorabele staat waarin Schiedam verkeerde, ‘en dat daar het nodige op de benen gezet moest worden’. Schiedam was onder burgemeester Verver de risee van het ommeland geworden. “Je hebt hard gewerkt aan herstel van het vertrouwen, binnen het ambtelijk apparaat en binnen de stad”, aldus Smit. 

Niet alleen het bestuur en het stadhuis, maar de hele stad had te leiden gehad onder de trammelant met Verver, zo maakte Lamers zelf duidelijk. “Ik zag als mijn hoofdopdracht het herstel van vertrouwen van onze inwoners en ondernemers.” Dat vertrouwen was weggesijpeld door de conflicten, maar sowieso stond Schiedam er op veel punten niet sterk voor. “Daar lag een grote uitdaging, want de potentie die de stad heeft is ongekend”, aldus Lamers. “Schiedammers moesten weer trots worden op de stad, dat was mijn tweede doel.”

Er waren drie projecten die er flink toe bijdroegen dat die trots in de stad terugkeerde, zo stelt de vertrekkende burgemeester. “Schiedam in beweging.” Het sportdak op de A4 en de nieuwe woonwijk op Harga die daarin ontstonden. “Ik zie de wethouders die zich daarmee bezighielden hier voor me (er ontbrak bijna niemand die iets heeft betekend in de Schiedamse politiek de afgelopen jaren vanavond in de raadszaal-red.); zij mogen daar trots op zijn.”

Ten tweede is er Parkweg-Midden, met sloop en nieuwbouw van honderden woningen die de aanblik en het karakter van Nieuwland veranderen. “We zijn er nog niet, er zijn helaas nog kwetsbare wijken”, tempert Lamers direct zelf de euforie. “En het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid Schiedam-Nieuwland en -Oost.” Dat nieuw perspectief biedt voor deze wijken. “Er is hard voor gelobbyd, we hebben gebruik gemaakt van Rotterdam.” Maar het is Schiedam dat er stappen mee gaat maken.

“Ik voelde en voel me een ambassadeur voor Schiedam.” De stad moest weer de positie als tweede stad van de Rotterdamse regio terugverdienen. Nissewaard - burgemeester Foort van Oosten, ooit Schiedammer, zat in de Aleidazaal - mag dan wel de tweede gemeente van de regio zijn geworden na fusie van Spijkenisse met Heenvliet, Geervliet en Zuidland, Schiedam blijft de tweede stad van de regio, aldus Lamers. Volgens alle sprekers is hij daarin geslaagd, in zijn hoofdopdracht om het vertrouwen van inwoners en ondernemers te herstellen.  

Hoe Lamers daaraan bijdroeg vertelde Ahmed Aboutaleb. “Burgemeesters zijn een bijzonder soort mensen: ze hebben nauwelijks bevoegdheden. Die liggen bij raad en wethouders. Wat we in te brengen hebben is gezag. Cor Lamers had dat in overvloed. Hij sprak meestal niet als eerste, vaak als laatste. En als hij sprak, zei hij zinvolle dingen.”

Het recept van Lamers kende de Rotterdamse burgemeester ook: verras elkaar niet, biedt hulp en vraag hulp. “Cor was daar meesterlijk in.” Als er iets speelde en er een overleg van de Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond op de agenda stond, dan belde Lamers naar zijn Rotterdamse collega: ‘ik ga misschien iets zeggen in de vergadering dat je niet verwacht, maar dan vertel ik het je hier maar alvast’.

Aboutaleb herinnerde zich vooral het robbertje vrij-worstelen dat hij en Lamers deden met de ziektekostenverzekeraars in de regio over de acute zorg. “Dat waren indringende gesprekken, met Zilveren Kruis, over acute zorg, over capaciteit.” Ook al hadden de burgemeesters eigenlijk geen bevoegdheid in deze. “Na veel drukken en vijven en zessen konden we afspraken maken. Dat was echt een strijd in die periode.”

Aboutaleb haalde ook de samenwerking in de Spaanse Polder aan. De ondermijning die daar uitging van malafide bedrijven, met name autobedrijven, was groot. “Ik wil die klus niet in mijn eentje klaren”, aldus Aboutaleb, maar met Lamers was het ‘samen uit, samen thuis’. En op zeker moment, toen Abou bedacht ‘ik geef de zaak gewoon uit handen’, was het Lamers die de kar trok. “Een unieke samenwerking. Ik ken geen andere gevallen waarin Rotterdam een andere burgemeester zo nadrukkelijk op zijn territorium toe heeft gelaten.”

Antoinette Laan, locoburgemeester, kent ook het recept van Lamers: “Duidelijke werkwijzen en afspraken." En: "Eerlijk en direct, je zegt wat je vindt.” Niet iedere burgemeester was volgens haar in staat geweest de bakens zo duidelijk in Schiedam te verzetten. “Maar hij heeft ook op regionaal gebied gezorgd voor een omslag. Schiedam is een gerespecteerde speler geworden in de regio. We trekken nu profijt van het werk van de burgemeester.” Aan Lamers is te danken dat de stad nu ‘op een goede regionale positie staat waarin zaken snel van de grond kunnen komen’. Laan deed ook een oproep om de waarden die door Lamers zijn ingebracht, niet te laten verdwijnen met zijn vertrek.

Maar ook lef is nodig om te kunnen doen wat Lamers deed, aldus Onno Spek, plaatsvervangend voorzitter van de Schiedamse gemeenteraad. Spek adviseerde de vertrekkend burgemeester, die naar eigen zeggen van zijn hobby zijn werk heeft gemaakt - ‘vrije tijd wordt dus een moeilijke opgave’ - om niet stil te gaan zitten. “Je wilt je met alles bemoeien, van alles op de hoogte zijn.” Toch werd al doende ook duidelijk dat ‘politiek de belangrijkste bijzaak in het leven is’, aldus Spek, refererend aan het overlijden van raadslid Andreas Rose. “De meest tragische gebeurtenis in de raad, die de raad dichter bij elkaar heeft gebracht. Omdat we meer waarderen wat we nu hebben.”

Jaap Smit herinnerde zijn gehoor aan nog twee belangrijke momenten in het burgemeesterschap van Cor Lamers: de Coronacrisis en de komst van Oekraïense vluchtelingen. “Lamers was een cruciale speler in de pandemie als voorzitter van het regionale crisis- en beleidsteam en ook op het vlak van asiel en vluchtelingen betoon je je tot op de dag van gisteren een voortrekker.” Met creativiteit en daadkracht kwam Lamers tot oplossingen, aldus Smit.

Aboutaleb haalde 'het gedoe rond Corona' op. "Na Brabant was onze regio het gebied met de meeste doden. We waren echt hopeloos. Ik herinner met nog hoe ik in de eerste zomer bij Nieuwsuur zat en daar opperde 'misschien moeten we toch maar mondkapjes doen'. Ik had Amerikaanse deskundigen gehoord die het belang daarvan onderstreepten, maar hier zeiden we vooral 'die dingen werken niet'." Na een spoedvergadering met het kabinet was de conclusie dat er in de Rotterdamse regio mee geëxperimenteerd moest gaan worden. "Ik was woedend op dat proces. Ik weet nog dat we als burgemeester in Utrecht bij elkaar waren en dat ik concludeerde 'ik zit hier niet de applausmachine van de regering te wezen, ik vertrek'." Abou bleef weken weg. "Maar Cor stelde: 'volgens mij is het wel handig als ik toch maar even ga...' Cor lijmt de scherven."

Maar dat is niet het hele verhaal. Aboutaleb: "Al gauw was het: 'Ahmed, kom alsjeblieft terug, want die Cor is nog een grotere hork dan jij'. Cor was in die gremia vele malen strenger..."

En nu? Een stap terugdoen. "Je staat altijd aan", aldus Laan. "Je was altijd te bereiken, het werk ging altijd voor." En dat hoeft vanaf vrijdag, de laatste dag in functie, niet meer. Vandaag al beëdigde Smit de waarnemend burgemeester Jules Bijl. "Een burgemeester is een passant", stelde Lamers zelf. 

Maar wel een die een verschil maakt. Volgens het recept Lamers: "Ik wilde bij mijn komst dat de gemeente er weer zou zijn voor zijn inwoners. Dat betekende eerste de basis op orde krijgen. Ik wilde van Schiedam weer een gewone gemeente maken." Eerst door rust te brengen in de gemeentelijke organisatie, zodat medewerkers zich weer veiig voelden. "Je kunt alleen je werk doen als het in huis goed functioneert." Vervolgens konden er nieuwe ambities ontwikkeld worden. "Je zag de stad na een tijdje opbloeien." Daar word je blij van. "Volgens Geert Mak, de schrijver die hier een tijdje geleden was, is het een genoegen om door Schiedam te lopen, 'de stad is prachtig opgepoetst', zei hij."

Daarna is het volgens Lamers zaak om te werken aan integriteit. Dus ondermijning moest worden aangepakt, 'dat ondermijnt letterlijk de rechtsstaat. "En ook woonoverlast heeft aspecten van ondermijning." Het 'veiligheidsbeeld' in de stad is volgens Lamers ondertussen 'drastisch verbeterd'. "Maar we moeten er aan blijven werken." Belangrijke slagen worden volgens Lamers nu gemaakt. Door 'heldere regels, en eerlijk te zijn in wat wel en vooral wat niet kan. Consequent zijn. Sommigen vinden mij streng. Ik zie dat anders: afspraak is afspraak. Betrouwbaarheid hoort bij integriteit." 

En daarin speelt ook het thuisfront een rol. Toen Cor Lamers zijn vrouw Marrie aanhaalde en bedankte, brak even zijn stem. 

Het stoppen als burgemeester van Schiedam betekent voor Lamers ook het einde van zijn werkzame leven. Er zullen ongetwijfeld nog klussen en klusjes afkomen op een man met zijn ervaring - na de burgemeester van Zeist is Lamers in Nederland de burgemeester die het langst die rol vertolkt. Tientallen jaren diende Lamers de publieke zaak, eerst als raadslid en wethouder, later als burgemeester van Bleiswijk en Houten. “Ik heb ook daar met veel plezier gewerkt en gewoond. Maar Schiedam is toch wel een bijzondere stad, ik kan niet anders zeggen.” Was getekend, Cor Lamers.

Die door de commissaris van de Koningin tijdens de vergadering werd onderscheiden tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

PS. De kop van dit artikel is na eerste plaatsing gewijzigd. Die luidde eerst: Lof voor Lamers; rechtlijnigheid als wapen.