Jan Crama, keizer van de Gorzen

SCHIEDAM – Hij wordt wel de eerste cateraar van Schiedam genoemd. Jan Crama bracht sinds 1952 warme maaltijden bij bedrijven in Rotterdam, Schiedam en Vlaardingen. Hij was toen 27 jaar. De bereiding vond plaats in zijn café-restaurant De Klok aan de Hoofdstraat 135, hoek Willem Brouwerstraat.

Daar hebben generaties Schiedammers gedineerd. Riet en Jan Crama waren een uitstekend team, hartelijk en gastvrij. En tussendoor zorgden ze dat de mensen die in het bedrijfsleven moesten overwerken, ook niets tekort kwamen. Jan was voorzichtig begonnen met op zijn fiets warme koffie rondbrengen tijdens de schaft, vooral bij de Gusto aan de andere kant van de Buitensluis. Zo doe je dat als kleine ondernemer. Het werd een daverend succes. Soms hadden ze er 175 diners op een dag bij, te bezorgen bij de bedrijven in wijde omgeving.

Jan Crama voer soms een week of twee mee op schepen en kookte dan elke dag voor de bemanning. In de jaren zestig telde Schiedam 48 stembureaus. Daar zaten gemeenteraadsleden, ambtenaren en vrijwilligers de hele dag de stembiljetten in ontvangst te nemen. Wie zorgde voor hun natje en droogje? De familie Crama. Totdat het stadskantoor werd gebouwd en hier een gemeentelijke keuken kwam.

In 1974 breidde De Klok uit met een vergaderzaal voor veertig mensen en een eetzaal voor 24 personen, op de eerste etage boven De Klok. In 1962 was Crama voorzitter geworden van de Middenstandsbedrijven Schiedam-Zuid, de winkeliersvereniging met de Groenelaan als belangrijkste basis, hoewel ook winkeliers in de Hoofdstraat, de Nieuwe Maasstraat en het Rozenburgerplein erbij aangesloten waren. Hij was groos dat de bewoners van de nieuwe flats op de Havendijk niet op ‘de stad’ waren aangewezen (Schiedam-Centrum), maar dat ze in de Groenelaan alles van hun gading vonden, zelfs speciaalzaken zoals een slijterij. En hij vond de Groenelaan veel veiliger geworden sinds de RET de buslijn een andere route had gegeven.

Naast zijn inspanningen voor het winkelklimaat in de Gorzen, zette Crama zich ook in voor de Schiedamse Handels- en Bedrijfsraad (SHB), waarvan hij bestuurslid was, en eveneens voor de vereniging tot Viering van Nationale Feest- en Gedenkdagen (VNFG). En toen PvdA-raadslid Tiny Krikke-Hein het initiatief nam om tot een zwembad voor de Gorzen en Schiedam-West te komen, was Crama van harte bereid om voorzitter te worden van stichting Bad Zuid.

In 1972 werd Crama eigenaar van boerderij Landvreugd in Groenoord-Zuid. Dat was een uitkomst voor de wijkbewoners, onder wie veel oud-Gorzenaren die blij waren de arbeidershuisjes verruild te kunnen hebben voor moderne flatwoningen. Ze kwamen in Landvreugd klaverjassen, bridgen en bingoën. Oudste zoon Peter Crama baatte de boerderij uit. Hij kreeg wijkvereniging Groenoord als vaste gebruiker en ook carnavalsvereniging De Rietzeilers. Zelfs de Nederlandse Skibond, die er tweemaal per jaar de programmering voor Zwitserland en Oostenrijk besprak. Jan Crama zorgde voor de stamppot en de erwtensoep.

Net als De Klok in de Gorzen werd Landvreugd een gewilde plek om er recepties, huwelijksfeesten en bedrijfsparty’s te vieren. Crama heeft een groot Schiedams publiek gehad.

Ondertussen toonde hij actieve betrokkenheid bij de eerste bewonersvereniging van Schiedam in 1972, die van Schiedam-Zuid (BVSZ). Crama was door zijn werk echter verhinderd om mee te gaan met een BVSZ-excursie in 1974 naar speelstraten in Delft. Hij koesterde de gemeenschapszin van de Gorzenezen. In die wijk keken de bewoners nog naar elkaar om, zei hij in een interview met de onvolprezen Mieke Woerdenbagh-Sens van Het Nieuwe Stadsblad.

Zijn vader, actief overigens in het zakkendragersgilde, begon een eeuw geleden Schippers Welvaren aan de Buitenhavenweg. Er kwamen wel binnenschippers en zeelui, maar voornamelijk moest het café het hebben van de arbeiders van de Glasfabriek (die na een werkdag in de hitte wel een koele versnapering konden gebruiken). In 1925 werd Jan daar geboren en een jaar later werd De Klok gebouwd waar boerderij Loopuyt had gestaan. Jan liep als kleuter in de weg en werd naar de kleuterschool gedaan in de Leliestraat. Er volgde de mts en een baan als timmerman, maar hij had horecabloed en kwam bij zijn vader in het bedrijf. In de tussentijd had hij de Bescherming Bevolking (BB) in Schiedam opgericht.

In oktober 2008 schreef Henk Slechte in het Schiedamse maandblad Musis dat Jan Crama, weliswaar geboren aan de Buitenhavenweg dus buiten de Gorzen, door zijn vele verdiensten als ere-Gorzenees werd beschouwd. Inderdaad een groot compliment. Gorzenezen zijn de oorspronkelijke bewoners van de Gorzen. De Gorzenaren zijn de bewoners die ‘import’ zijn. Maar Crama werd dus al lang niet meer beschouwd als import. Hij verwierf zich zelfs de titel Keizer van de Gorzen.

Toch kreeg hij, de vernieuwing voorstaand, niet altijd zijn zin. Op dinsdag 8 oktober 1968 vergaderde de winkeliersvereniging in de Goede Havenkerk aan de Westfrankelandsedijk. Daar pleitte Crama ervoor om van de Groenelaan een winkelpromenade te maken. In die tijd was er in de dertien zijstraten nog voldoende parkeerruimte voor de consumenten. Maar zijn idee om de Groenelaan voor autoverkeer af te sluiten en er een voetgangersgebied van te maken – de winkeliers van de Hoogstraat waren dat tezelfdertijd ook van plan – werd niet uitgevoerd, onder meer omdat het problemen met laden en lossen zou geven en de omwonenden de parkeerdruk in de zijstraten niet zagen zitten.

Jan Crama was van 1949 tot 1988 uitbater van De Klok. Tien dagen geleden stierf hij op 94-jarige leeftijd. De crematie vond vrijdag plaats. Zijn dochter Roos sprak: “Wij herinneren ons Jan Crama, zoals hij altijd is geweest. Een joviale en uitbundige, avontuurlijke man die op oudere leeftijd zijn zorgzame kant verder heeft ontwikkeld om zeven jaar dag en nacht voor zijn dementerende Rietje zorg te dragen.”

Hij woonde de laatste tijd in Frankeland, waar hij de bloemenvaasjes op geheel eigen wijze schikte. Boven de overlijdensadvertentie hadden de zes kinderen in keurige en sympathieke bewoordingen gezet: “Je was al een beetje meegegaan met Ma. Eindelijk zijn jullie nu weer samen.”