Het katholieke graf

COLUMN - In het jenevermuseum komt een tentoonstelling over de graven van katholieke branders op het voormalige katholieke kerkhof aan de Vlaardingerdijk.

Tegenwoordig is dat een prachtig – nog te weinig bekend – wandelpark en in de oude kapel heeft de Roemeens Orthodoxe Kerk onderdak gevonden. Die heeft er van binnen een indrukwekkend bedehuis van gemaakt door de wanden van onder tot boven met ikonen te bedekken. In de katholieke tijd was de kapel een kale ruimte waar de kist naar binnen werd gedragen voor de laatste rituelen. Aan het graf zelf is volgens de katholieke traditie gauw afgelopen. Dat is ook beter als het nat en winderig is, naar mijn mening het allerbeste begrafenisweer.

Het nieuws over de tentoonstelling roept herinneringen op, want ik kom uit een katholiek nest en de hele familie heeft aan de Vlaardingerdijk een rustplaats gevonden. Niet een laatste want we waren vanouds heleen halve armoedzaaiers. De graven zijn geruimd en ik heb eigenlijk geen idee op welke plek de beenderen van mijn voorouders collectief ter aarde zijn besteld om daar wel voor altijd te blijven.

Oma van der Horst woonde op de Vlaardingerdijk 15b en had vanuit haar woonkamerraam op de eerste verdieping een goed uitzicht op de begrafenissen die elke week wel een paar keer voorbij kwamen. Als het nette plechtigheden waren, dan zaten de familie en de genodigden in zwarte auto’s van de firma Beijersbergen. Je had goede kans dat mijn ome Harry Hersbach een van de chauffeurs was. En een bekend katholiek verzorger van begrafenissen was meneer Bastiaanse. Ik vond het altijd apart dat hij van die mooie dochters had. Ik kan mij niet meer herinneren waarom ik dat destijds zo bijzonder vond.

Hoe dan ook, mijn grootmoeder volgde al die begrafenissen uit haar woonkamerraam en fantaseerde dan over haar eigen laatste tocht. Ze zou omringd door kinderen en kleinkinderen, voorzien van het Heilig Sacrament der Zieken, overlijden en vervolgens een plechtige begrafenis krijgen met een gezongen mis van Requiem en een trage, plechtige tocht naar de kapel onderaan de dijk. Met veel volgauto’s. Dementie bracht haar later naar een tehuis in Noordwijkerhout en van die prachtige katholieke dood is niets terecht gekomen want het leven is wreed en onrechtvaardig.

De eerste begrafenis die ik zelf meemaakte, was die van mijn grootvader van moederszijde. Hij viel in 1961 aan een hartaanval ten offer nadat hij zich jaren lichamelijk had moeten ontzien – ook nog op een zwaar dieet – om dit onvermijdelijk noodlot uit te stellen. Ik moest wel eens bij de bakker het smakeloze zoutloze brood halen, dat daar speciaal besteld moest worden. Van dotteren en zo had toen nog niemand gehoord. Hij had ondanks zijn zouteloze laatste jaren geen schijn van kans.

Ik was diep geschokt toen ik te midden van de familie de kist in de kuil zag verdwijnen. Het kostte me de grootste moeite om mijn tranen te bedwingen wat heel erg was want zestig jaar geleden huilden Hollandse jongens NIET. We mochten allemaal een schepje aarde op de kist werpen. Ik mikte verkeerd en de korrels langs het hout af. Mislukt! Ik ben er overigens nooit in geslaagd de aarde werkelijk midden op de kist te krijgen. “Dat eens maar nooit weer”, zei ik toen we weer achter de zware gesloten gordijnen zaten in het sterfhuis. Opa deed aan God noch gebod maar hij vond wel dat anderen naar de kerk moesten gaan. Anders kwam er maar oproer van. Hij hoorde dus wel thuis in de gewijde aarde van het katholieke kerkhof.