Boeren willen af van chemicaliën

SCHIEDAM – Zou elektriciteit een alternatief zijn voor chemische bestrijding van onkruid? Enkele boeren in Midden-Delfland zijn aan het experimenteren. Ze zijn op het idee van elektrocutie gekomen, omdat het hier en daar ook wordt toegepast bij de bestrijding van de Japanse duizendknoop. Nu hebben de agrariërs tussen Schiedam en Delft geen last van de Japanse duizendknoop, maar wel van ridderzuring. Dat is hinderlijke familie van de veel voorkomende en onschuldige zuring.  

Ridderzuring heeft een dikke penwortel. De plant uitsteken is een arbeidsintensieve klus en is niet altijd effectief, want uit afgebroken stukjes wortel kunnen zo weer nieuwe planten ontstaan. Overigens wel een overeenkomst met de schier onuitroeibare Japanse duizendknoop.

Onlangs was er een demonstratie aan de Abtswoudseweg ter hoogte van nummer 56. Dat is de verbindingsweg tussen Schiedam-Kethel en Delft-Tanthof. De boeren keken toe hoe Gerrit van Nieuwenhuizen van RAMM Equipment met een lans langs de steel van een grote zuringplant streek. Het begon te stomen. Ze hoorden geknetter, ze zagen vonkjes. 
Op de lans staat 3000 à 5000 volt, afhankelijk van het vocht in de bodem en de plant die je wilt bestrijden. De stroom zorgt ervoor dat de celwanden van de plant knappen en dat ook de wortel kapot gaat. Als alle bladeren slap hangen, wordt de zuringplant uitgegraven om te zien wat er met de wortel is gebeurd. Die ziet er nog aardig intact uit. “Oei, die is dikker dan de meeste Japanse duizendknopen, maar hij zal wel een klap gehad hebben”, zegt Van Nieuwenhuizen. Het is voor het eerst dat hij zijn apparaat uitprobeert op zuring. “Je zult het waarschijnlijk een paar keer moeten doen, voordat de grote planten helemaal weg zijn.”  

Boeren houden niet van zuring, trouwens ook niet van distels, vogelmuur en brandnetel. De ridderzuring krijg je moeilijk weg. De zaden zijn oliehoudend en blijven lang kiemkrachtig, zelfs als ze door een koeienmaag zijn gegaan. Via het hooi dat de koeien eten en vervolgens via de mest komen de zaden weer in de bodem en ook verspreiden ze zich vaak naar andere percelen. Dat willen de boeren liever niet, zegt Floor Koornneef. Zij is projectmedewerker van het Agrarisch Collectief Midden-Delfland (waaronder de agrarische natuurvereniging Vockestaert) en tevens projectleider van het Weidevogelpact Midden-Delfland. De boeren in dit gebied zorgen dat ze er alles aan doen om de vogelstand te bevorderen.  

De boeren tonen zich tijdens de demonstratie zeer geïnteresseerd. “Het bodemleven ondervindt geen effect van de elektriciteit. Wormen kruipen wel weg bij de behandelde plant en bij de aardpen, maar alleen wat wordt aangeraakt door de lans gaat dood”, vertelt Gerrit van Nieuwenhuizen. Een aardpen moet 20 centimeter in de grond worden geslagen, anders werkt het apparaat niet. “Je hebt eigenlijk zo’n pen aan de quad nodig”, bedenkt Roel van Buuren, initiatiefnemer van de demonstratie. Het apparaat moet dus mobieler worden om het goed in het land te kunnen gebruiken voor zuring. Er kleeft ook een flink prijskaartje aan het apparaat, pakweg twintigduizend euro. Dat koop je niet als boer alleen, misschien wel met een heel collectief. Na afloop van de demonstratie zijn de behandelde zuringplanten netjes gemarkeerd met stokjes. Komend voorjaar moet blijken hoe effectief het elektrocuteren is geweest. 



Voor de belangstellende hieronder een verhandeling van Lisette Fehér-Kodde, student van Wageningen Universiteit, begeleid door Udo Prins en Frans Smeding van het Louis Bolk Instituut en Lammert Bastiaans van de universiteit.  

Ridderzuring (Rumex obtusifolius) kan een probleem zijn in grasland, omdat het de voedingswaarde van de maaisnede verlaagt. Vooral biologische boeren kunnen behoorlijk worden geplaagd door ridderzuring. Voor een enkele biologische boer is het probleem zelfs zo groot, dat men genoodzaakt is om weer gangbaar te gaan boeren. Veel boeren vragen dan ook om een effectief middel of een afdoende methode om ridderzuring te bestrijden, deze is helaas nog niet gevonden.  

Ridderzuring is een overblijvende, tweeslachtige plant. Gedurende de kieming spelen verschillende milieufactoren een rol, zoals temperatuur, licht, nutriënten en vochtigheid. Wanneer de eerste echte bladeren worden gevormd, heeft de plant voldoende stikstof nodig. Als de plant zich heeft kunnen vestigen, vormt hij een lange penwortel. Tijdens de vorming van deze penwortel speelt kalium een grote rol en ook wanneer de penwortel is gevormd, blijft de bodemconcentratie van kalium een belangrijke factor. Ridderzuring kan zich zowel vegetatief als generatief vermeerderen, de vermeerdering is echter voornamelijk via het zaad. Per jaar kan een plant tot 60.000 zaden produceren. Daarvan is gemiddeld 80 % vitaal en het zaad kan tientallen jaren kiemkrachtig blijven. Het zaad van ridderzuring is snel na de bloei vitaal; al 6 dagen na bloei zijn er vitale zaden. Daarnaast kunnen de zaden narijpen wanneer ze op het veld blijven liggen.  

Bestrijding van ridderzuring is niet eenvoudig en er is in de biologische landbouw nog niet een specifieke methode of doeltreffend middel. Elke fase van de levenscyclus waarin de plant zich bevindt, vraagt weer om een specifieke aanpak. Soms is het echter niet genoeg om ridderzuring alleen te bestrijden wanneer het er staat, maar moeten er maatregelen op bedrijfsniveau worden genomen. Ten eerste moet de verspreiding van zaad zoveel mogelijk voorkomen worden, dit kan door pluimen al voor de bloei of snel erna te verwijderen. Wanneer er toch zaad wordt gevormd, kan dit terecht komen in de kuil en later, vaak via de koe, in de mest. Tijdens de bewaring in de kuil kunnen veel zaden gedood worden. Tijdens de bewaring in mest lijkt de temperatuur een belangrijke factor. Bewaring in drijfmest lijkt weinig invloed te hebben op de overleving van ridderzuringzaden. Kiemplanten van ridderzuring kunnen zich makkelijker vestigen in open plekken, dan in een dichte zode. Daarom is het aan te raden om open plekken zoveel mogelijk te voorkomen en ze weer opnieuw in te zaaien. Vooral open plekken veroorzaakt door drijfmest vormen de ideale omstandigheden voor ridderzuringzaden om te kiemen. De bestrijding van gevestigde planten kan door middel van uitsteken of maaien. Ook kan gedacht worden aan graslandvernieuwing of de teelt van een tussengewas. Gedurende de hele levenscyclus van de plant geld dat overmatige bemesting moet worden voorkomen.