'CDA, PvdA en Groen Links willen de vrijheid van informatie beperken'

COLUMN - Han van der Horst schrijft wekelijks een column voor Schiedam24, maar publiceert zijn ideeën ook zeer frequent op de site Joop. Hieronder zijn bijdrage voor deze site van vandaag. Het stuk in zijn originele vorm is hier te lezen.

Een eeuw of wat geleden zei een geestig commentator: “De vrijheid van meningsuiting is het recht van een miljonair om een krant uit te geven”. Daar is definitief een eind aan gekomen, dit feitelijk monopolie van de rijken en de machtigen.

Goede bedoelingen hebben soms gevaarlijke gevolgen. Dat is het geval met de initiatiefwet, die GroenLinks, de PvdA en het CDA deze week  bij de Tweede Kamer indienen. Ze willen het openbaar maken van foto’s en filmpjes van ongelukken door de omstanders verbieden. De voorgestelde straffen zijn fiks: tot 21000 euro boete of de cel.

De moeder  van dit alles is de voormalige gevangenisdirecteur Madeleine van Toorenburg die als CDA-kamerlid als jaren streeft naar meer  sancties, de ME eropaf en aanpakken als remedie voor tal van problemen. Het Algemeen Dagblad citeert een passage uit de toelichting op het wetsvoorstel van de drie partijen: “Op dit moment staat er vrijwel niets in de weg om beelden van personen die hulp behoeven of overleden zijn, openbaar te maken. Die sensatiezucht is kwalijk. Dat is een onacceptabele inbreuk op iemands privacy en het berokkent het slachtoffer en de nabestaanden extra leed.”

Er wordt wel een uitzondering gemaakt voor cameralieden en journalisten. Die mogen zulke tonelen wel in beeld brengen.

Deze initiatiefwet beperkt de vrijheid van meningsuiting in Nederland. Het is ondanks de goede bedoelingen erachter een gevaar voor de democratie.

Tot de komst van de sociale media konden alleen professionele, gespecialiseerde organisaties berichten en beelden op grote schaal bekend maken: de radio, de televisie en de kranten. Om dat te kunnen doen hadden zij een peperduur apparaat nodig en veel geschoold personeel. Dat vereiste al gauw een investering van een miljoen of veel meer. De gewone burger kon hoogstens een pamfletje stencilen, een klein krantje laten drukken of affiches aanplakken zoals actiegroepen ook deden. Zonder medewerking van de media kon niemand een boodschap wijd verspreiden.  Dat is door het internet radicaal veranderd. De klassieke media ondervinden zware concurrentie van communicerende burgers met hun instagram-accounts en hun youtube-producties. Wie over de juiste talenten beschikt, kan als influencer een groter publiek om zich heen verzamelen dan de trotse dagbladen en omroepen van weleer. Zo’n Enzo Knol heeft met zijn youtube-optredens waarschijnlijk een groter bereik dan het Algemeen Dagblad. Benodigde investering: een mobiele telefoon, een computer, een internetabonnement.

Dankzij mobiele telefoons met camera’s van hoge kwaliteit, kan iedereen foto’s en filmpjes maken van aannemelijke tot hoge kwaliteit om die vervolgens op het internet te zetten. Weinig ontgaat aan de spiedende blik van de passant. Het volk is Argus met de honderd ogen. Iedereen in beeld. Een eeuw of wat geleden zei een geestig commentator: “De vrijheid van meningsuiting is het recht van een miljonair om een krant uit te geven”. Daar is definitief een eind aan gekomen, dit feitelijk monopolie van de rijken en de machtigen.

Uiteraard is dit menig autoriteit een doorn in het oog. Het spectaculair ontbreken van gezagshandhavers als ze nodig zijn, is een constant thema op de sociale media, evenals overdreven acties tegen brave burgers. Er is altijd wel een getuige die deelt wat hij zag. Het antwoord van de autoriteiten is dan tot vervelens toe dat de beelden selectief zijn en dat niet wordt getoond wat er allemaal aan vooraf ging.

Een uitwas van dit alles zijn de bloedige beelden van ongelukken die op een schaamteloze wijze aan de openbaarheid wordt prijs gegeven. Hier wreekt zich een gebrek aan inlevingsvermogen en professionaliteit. Een beroepsjournalist kent zijn grenzen en anders is er altijd nog een filter in de vorm van een bureau- en eindredactie die alles controleert voor het in de krant of op de televisie komt. Jan met de iPhone is in alles zijn eigen hoofdredacteur.

Daarom willen de initiatiefnemers dan ook een uitzondering maken voor cameralieden en journalisten. Die weten immers van wanten.

Toch is dat het grote gevaar van dit wetsvoorstel. Het betekent dat er een soort register moet komen van journalisten en mediamensen, net zoals je pas een medisch beroep mag uitoefenen als je in het BIG-register staat. Dat lijkt heel sterk op een vergunningenstelsel. De overheid formuleert dan immers de voorwaarden waaraan je moet voldoen om een licentie te krijgen. Of ze laat dit over aan de grote mediaorganisaties zelf. Je komt alleen maar in het register als je daarmee een officiële band hebt. Zo komt er een kartel tot stand die buitenstaanders tot criminele beunhazen maakt.

Hoe dan ook, onderdrukkers geven altijd voor het kaf van het koren te willen scheiden. Het eerste wat een autoritair regime doet, is dit soort maatregelen afkondigen. Journalistiek wordt een beschermd beroep dat alleen door vergunninghouders mag worden beoefend. Alleen dan immers kunnen excessen en onverantwoordelijke stemmingmakerij worden voorkomen. Het publiek heeft er recht op om daar tegen te worden beschermd. Zo worden de burgers effectief de mond gesnoerd.

Er wordt nu een reële misstand aangegrepen om een zeer principiële maatregel te nemen. Onder bepaalde omstandigheden mag een burger niet delen wat hij of zij ziet. Daar komen zware sancties op te staan. Nu zijn het nog ongelukken. Weldra zal ook het filmen van rellen taboe worden verklaard, evenals onenigheid tussen gezagshandhavers en de burgerij. Bijvoorbeeld in het kader van de nu weer op gang gebrachte huisuitzettingen, waarbij natuurlijk ook de privacy van de dakloos gemaakten in het geding zal worden gebracht. En wat denk je dat er gebeurt als iemand straks met zijn iPhone de triage in beeld brengt in de legertent voor het door coronapatiënten overstroomde ziekenhuis? Woensdag neemt de Tweede Kamer trouwens een spoedwet aan die de autoriteiten in staat stelt allerlei burgerlijke vrijheden voor het algemeen welzijn te beperken. De verleiding zal groot zijn om in dat kader ook de hinderlijke aanwezigheid te beperken van die door internet toegeruste Argus met de honderd ogen. Alleen gezamenlijk krijgen we immers corona eronder. Dan kunnen we geen pottenkijkers met iPhones gebruiken.

Hoe sympathiek de motivatie voor dit wetsvoorstel ook mogen lijken, het is een uitermate gevaarlijk plan. In een vrije maatschappij mag niemand belemmerd worden om zijn bevindingen in woord of beeld met anderen te delen. Zo staat het ook in de grondwet. Het is verbijsterend dat linkse partijen zich voor dit karretje laten spannen. Natuurlijk, van de PvdA kun je sinds het grote kiezersbedrog van Samsom in 2012 alles verwachten, maar men had GroenLinks tot verstandiger mogen achten. Het wordt voor linkse mensen steeds moeilijker om nog een partij te vinden waaraan zij hun stem met een rustig gemoed kunnen toevertrouwen.