Roerig weekje voor Frankeland; maar Corona lijkt in bedwang

SCHIEDAM – De Frankelandgroep, belichaamd door bestuurder Ben de Koning, kreeg het afgelopen dagen hard te verduren. Mensen, van heinde en ver, spraken zich ontstemd uit over het vaccinatiebeleid dat Frankeland hanteert. Termen als ‘asociaal’ en ‘voordringen’ vielen.

De beste stuurlui staan meestal niet in de frontlinie en er is in deze streken en tijden een overmaat aan meningen. Aan de andere kant: als er crisis is in het land, is solidariteit misschien wel het belangrijkste maatschappelijke bindmiddel. En aan eigenwijze zorgbestuurders hebben we in de samenleving al langer een broertje dood. Dus: waar ligt de wijsheid?

De Koning wil de beweegredenen van Frankeland wel toelichten, graag zelfs. Uitgebreid doet hij een boekje open over alle overwegingen die een rol spelen. Zijn verhaal moet duidelijk maken waarom de Frankelandbestuurder niet veel anders zou doen als hij opnieuw voor dezelfde keuzes komt te staan.

“Op 29 december kregen we een schrijven van het ministerie over de vaccinatiecampagne die zou gaan starten voor zorgpersoneel. Vanaf 6 januari konden we gaan vaccineren. Wie? Zorgmedewerkers met direct cliëntcontact, van achttien jaar en ouder. De brief waarmee we onze mensen konden oproepen was er al bij gedaan, samen met een stapel voorlichtingsmateriaal en andere spullen van het ministerie”, vertelt De Koning. Denk aan een uitleg hoe het vaccin van Pfizer-Biontech werkt en formulieren om de gegevens over de vaccinatie door te geven aan het RIVM. “De uitzonderingen die werden genoemd waren vrijwilligers en mantelzorgers. Ook uitzendkrachten en stagiaires konden worden ingeënt.” Zie de foto onder dit artikel.

Dus was de vraag wie die zorgmedewerkers met direct contact met de bewoners waren. “Mensen van het maatschappelijk werk zitten bij cliënten aan tafel, en op de administratie lopen ook mensen binnen met vragen. Bij mij zelf klopt er iedere week wel een keer een bewoner aan met een vraag of klacht, ik zit in de loop. Komende week is er een beleidsdag, dan overleggen we met de cliëntenraden van alle vijf onze huizen, dan zitten we met twintig, dertig mensen in de kapel van Frankeland.” De Koning wil maar aangeven: in Frankeland, het Jacobs Gasthuis of Schiewaegh werken heel veel mensen die in nauw contact staan met de bewoners.

Het leek makkelijker te kijken wie er niet dergelijke contacten had. Uiteindelijk werd een lijst opgesteld met 31 mensen die geen klantcontact hebben. “Mensen van de financiële administratie bijvoorbeeld.” De Frankelandgroep telt ongeveer twaalfhonderd medewerkers.

“Toen ging het hier branden.” In Frankeland met name was er een grote uitbraak van Corona. “Er waren 55 besmettingen, met name op onze psycho-geriatrische afdelingen. En heel veel medewerkers die met Corona uitvielen. We kwamen handen tekort. Ik werd gebeld door burgemeester Lamers, die me zei dat er in januari meer mensen in Schiedam zijn overleden dan in ooit tevoren in de crisis.”

Tel daarbij op de druk vanuit de wereld buiten de huizen. “We hebben het over code zwart. Van de week had ik crisisoverleg. Daar werd gezegd dat de piek in de uitbraak met de Britse variant is opgeschoven. Men gaat er nog steeds vanuit dat we te maken krijgen met een enorme golf aan besmettingen.”

In die constellatie vond De Koning het raadzaam om ook de 31 mensen van de lijst zonder cliëntcontact, aan te bieden ingeënt te worden. “We naderden het punt dat we moesten besluiten dat ieder in huis geacht werd hand-en-spandiensten te doen. Als we straks iedereen kwijt zijn, dat kan ook niet.” Op de meest hectische momenten lukte het volgens De Koning toch nog wel de roosters vol te maken, met name omdat de uitbraak zich vooral tot Frankeland beperkte. “Mensen van andere locaties konden bijspringen. Maar als er op een tweede locatie ook een uitbraak was geweest, was dat niet te bemensen geweest.” Ook elders in de regio, met name in Driemaasstede en het Zonnehuis was het crisis, aldus De Koning.

Twee weken na de andere medewerkers werd ook de 31 gevraagd zich te laten vaccineren. “Ik heb gezegd: ik sluit niet uit dat we een beroep op jullie moeten gaan doen. Het gaat toch niet gebeuren dat we hier de mensen niet kunnen helpen...”

Zo ver is het niet gekomen. “Gelukkig. Het is elke dag weer spannend als de uitslagen van de tests komen. We hebben nu nog twee besmettingen in het Jacobs Gasthuis en een in Vaartland. Dat betreft mensen die je kan zeggen op hun kamer te blijven en dus in quarantaine kan plaatsen.”

Het slechte nieuws: “Er zijn veertien dementerende ouderen overleden.”

“Nu is het weer rustiger. Maar wat was er gebeurd als we anders hadden geoordeeld.” Want nu blijkt – met name na rondvragen door journalisten van RTL Nieuws – dat het de bedoeling was dat slechts verzorgenden en verplegenden gevaccineerd werden. “Ik had dat besluit om het ruimer te nemen niet mogen nemen. Maar ik vond dat we voorbereid moesten zijn op zwarte scenario’s. Mensen met direct klantcontact. Dat is in feite ieder die met een kapje op rondloopt. En dat is hier iedereen. Volgens RTL zijn er naderhand instructies verstuurd.”

Frankeland prikte ook ‘een stuk of tien’ vrijwilligers. “Negentig procent van onze vrijwilligers hebben we al bijna een jaar geleden naar huis gestuurd. Maar er zijn nog mensen die dagelijks de busjes rijden, naar de dagbesteding en het ziekenhuis. Zij hebben ook klantcontact. En er zijn vrijwilligers die werken op de huiskamers, als hulp bij activiteiten. Die beschouwen we gewoon als medewerkers.” Deze mensen zijn dus ook gevaccineerd.

Is er nog overleg geweest tussen zorginstellingen over het inentingsbeleid? Deden andere huizen het anders? “RTL heeft al bijna tachtig instellingen gevonden die ruimer dan de opdracht was hebben gevaccineerd. Ik weet ook dat partijen die ik ken dat zo hebben gedaan. Maar daar ga ik me niet achter verschuilen.”

Zou De Koning het bij een volgende gelegenheid precies weer zo doen? “Ja. Misschien zou ik de 31 niet hebben meegenomen. Maar ik kan geen militairen op laten draven...”

De Koning legt uit dat er een groot verschil is tussen instellingen in de ouderenzorg en ziekenhuizen. “Niels Honing van het Franciscus vertelde van de week dat het ziekenhuis weer bezig is met het opschalen van de reguliere zorg. In de gedachte dat het altijd nog nodig kan zijn om deze mensen weer af te bellen als er veel mensen ziek worden. Denk aan de operaties aan heupen of hernia’s.” Een ziekenhuis kan opschalen en afschalen. “Wij kunnen dat niet. Je kunt geen bewoner afbellen.”

De Koning overlegt mee in het verband van het Regionaal Overleg Acute Zorg. “Sinds een tijd zijn daar twee overleggen.” Het gaat om een zogenaamd tactisch en een bestuurlijk overleg, met wisselende partijen. Instellingen en partijen als de huisartsen, thuiszorg, DSW en zorgaanbieders hebben een wekelijks overleg. Soms schuiven andere partijen aan voor uitgebreider overleg. In dat verband wordt nog steeds rekening gehouden met het ergste, aldus De Koning. “Dat we toch nog overspoeld kunnen worden met een enorme golf aan Coronapatiënten. Vaccineren moet ons plafond worden.”

Dan speelt ook de ander component in een zorginstelling mee, naast de medewerkers, en dat zijn de bewoners. Ook voor wat betreft het vaccineren van hen komen veel vragen op en ze worden ook in de media uitgemeten: de voorbeelden van echtparen die door een – beperkt – leeftijdsverschil niet tegelijk worden ingeënt, of buren op een gang in een zorgcentrum waarvan de een wel en de ander nog niet is geprikt zijn er legio.

“Het gaat erom dat je bewoners hebt die hier wonen op basis van een indicatie van de Wet Langdurige Zorg”, legt de bestuurder uit. “De mensen met een indicatie Behandeling zijn hier uitgenodigd om gevaccineerd te worden.” Zij hebben geen eigen huisarts meer en staan medisch onder toezicht van de verpleeghuisarts.

Het is ook moeilijk te doorgronden, aldus De Koning. “Er zijn veel verschillende indicaties onder daken zoals hier.” Dat heeft er ook mee te maken dat de Frankelandgroep niet zo rigoureus als elders de zorg volgens de verzorgingshuisnorm heeft afgeschaft toen de politiek besloot dat verzorgingshuizen niet langer wenselijk waren. “De bewoner die vroeger in een verzorgingshuis woonde, valt nu ook onder de WLZ, maar dan zonder behandeling.” Verder heb je ook nog huurders met zorg, die zelf huur betalen en bijvoorbeeld via de WMO een beroep doen op wijkverpleging en thuiszorg.

De Koning somt op, in een bijna onnavolgbare riedel. Er is de verpleeghuiszorg volgens de WLZ, met en zonder behandeling. Frankeland in de Liduinastraat biedt Pluswonen. “260 Mensen wonen hier en voor hen wordt gezorgd. Maar dat heet thuiszorg. De mensen kunnen eten in ons restaurant, worden door dezelfde personeelsleden verzorgd. Maar vallen dus onder een ander regime dan andere bewoners.”

“In het Jacobs Gasthuis kennen we bewoners die wel onder de WLZ vallen, maar zonder behandeling. Daar is nog niemand gevaccineerd. Daarnaast, in de Drie Lanen, wonen mensen in 29 woningen, die zijn ook nog niet opgeroepen.”

“In Vaartland is het helemaal erg. Daar zijn bewoners in verzorging en huurders met zorg, 165 mensen die nog helemaal niet zijn gevaccineerd. Meerzicht telt honderd woningen. Spaland zelf kent dertig mensen in de verpleeghuiszorg, vijftig niet.”

Wat De Koning betreft valt er eigenlijk geen onderscheid te maken tussen al die mensen. “Tussen bewoners en verpleeghuiszorgbewoners, mensen met verblijf en zonder behandeling, of met verblijf en met behandeling.” De bestuurder zegt te vrezen dat de mensen die het programma hebben bedacht, deze veelheid aan mogelijkheden niet op het netvlies hebben gehad. “Ik weet het bijna wel zeker.”

Gevolg is in ieder geval dat een groot deel van de mensen die bij Frankeland verblijven nog niet zijn gevaccineerd. “Je hebt het hoe dan ook over kwetsbare mensen. Ik kan me niet voorstellen dat de ontwerpers van de regelingen het zo bedoeld hebben.”

Daar kwam nog bij: toen het vorige maand de beurt was aan mensen die vallen onder de WLZ-met-behandeling om te worden ingeënt, was Frankeland Coronavrij. “Je moet het vaccin een week van tevoren bestellen. In die week begon het. En je weet: mensen die positief zijn getest, mag je niet vaccineren.” Pas als zij vier weken klachtenvrij zijn kunnen zij alsnog een prik krijgen.

Zodoende hield Frankeland veertig vaccins over. “We hebben geschakeld met huisartsen.” Wie kwamen er in aanmerking om een prik te ontvangen? De artsen moeten toezicht houden op het inenten. “Er moet altijd medisch toezicht zijn bij het prikken. Er kunnen bijvoorbeeld contra-indicaties zijn. Als we de huisartsen niet hadden ingeschakeld, hadden we vaccin moeten weggooien.”

Binnenkort, zo stelde De Koning eerder deze week, gaan de huisartsen met mobiele prikposten naar de ouderencentra. “Dat is door de Zorgorganisatie Eerste Lijn geregeld.”

In Frankeland krijgen de bewoners die al zijn ingeënt komende week een tweede prik. “Dat hebben we een week doorgeschoven, naar de vierde week.”

Terugkijkend is het makkelijk oordelen over de gang van zaken, beseft De Koning ook. “Ik heb steeds gezegd: zet maar twee dozen neer en we vaccineren het hele spul in een dag. Laten we er twee van maken. Medewerkers en klanten. Er zijn genoeg mensen in huis die kunnen en mogen prikken, ook verzorgenden van niveau 3 mogen dat. Als je het vaccin kunt vervoeren naar Zestienhoven kun je het ook vervoeren naar een instelling als de onze. Binnen vijf dagen – de termijn waarop het ontdooide vaccin geschikt blijft voor gebruik - spuiten we dat echt wel weg.” Met zes prikken uit een flesje van het vaccin, zo weet De Koning uit ervaring in eigen huis.

Het liep dus anders.

En dus kreeg De Koning deze week naar eigen zeggen ‘een behoorlijke berg shit’ over zich heen. Het grootste verwijt is dat hij en anderen voorpiepen. “Maar we hebben het zo geïnterpreteerd, en vele honderden met ons. De bedoeling was toch om te beschermen. Dat ieder in zo’n organisatie beschermd is, er een soort enclave ontstaat.”

“Schelden doet geen pijn. Nou ja, toch wel een beetje.” De bewoordingen waren allerminst fijnzinnig of netjes, het was vaak zeg maar gewoon gevloek en gescheld dat hem en zijn organisatie ten deel viel. Dat gaat vooral via sociale media en de website van de zorginstelling. Maar er waren ook mensen die De Koning opbelden om hun mening te geven.

“Nu gaat het goed, al moet ik dat gelijk afkloppen. Er zijn nog zeven mensen in quarantaine. Afgelopen week was de eerste in lange tijd zonder positieve tests van medewerkers en bewoners, daar stellen we onze hoop op. En het vaccineren natuurlijk.”

Maar ook dat is geen vanzelfsprekendheid. Onder de bewoners en medewerkers die gevaccineerd zijn deden zich de afgelopen weken nog wel besmettingen voor. Het beeld lijkt volgens De Koning te stroken met de handboekjes. Daarin staat dat je na de eerste prik voor vijftig procent beschermd bent, na de tweede voor meer dan negentig. “We zien ook dat de klachten navenant minder zijn. Dat is ook conform de experts. Dat de klachten ook met een percentage vijftig minder zijn na de eerste prik, en de besmettelijkheid dito.”

Ook bewoners die bij nader inzien al besmet moeten zijn geweest toen ze werden ingeënt, en dus na de prik ziek werden, hadden relatief milde klachten. “Dat geeft stof tot nadenken. Ik denk dat we nooit meer Covid-vrij zullen raken. Maar dat we dankzij het vaccineren het gaan zien als een zeldzamer voorkomend griepje.”