Nu zo weinig peuters naar de tandarts gaan

COLUMN - Niet veel minder dan driekwart van de Schiedamse peuters gaat nooit naar de tandarts. Dat is een trieste constatering. De laatste tijd krijgen oude lullen zoals ik steeds vaker déjà vu-gevoelens. De woningnood is alweer exact gelijk aan die uit de tijd van onze ouders. Nu blijkt het ook met de tandzorg droevig gesteld.

Er is een belangrijk verschil met de jaren vijftig: toen werd er hard gewerkt om de dingen beter te maken. Dat hoorde je aan het gestamp van de heimachines. Dat zag je aan de rijdende betonmolens van Poot & Baade, die door de stad daverden. Daar werden wij kinderen twee keer per jaar mee geconfronteerd, als wij voor de school een crème-kleurige Amerikaanse jeep uit de dump aantroffen met een caravan erachter. "De beul, de beul!", fluisterden wij met grote schrikogen tegen elkaar. Die caravan was de rijdende spreekkamer van de schooltandarts. Wij wisten dat we tussen nu en een paar dagen allemaal aan de beurt zouden komen. Er was geen ontkomen aan. Met bezwaarde buik namen we in de klas plaats. Vandaag, morgen of overmorgen – je wist het niet – zou de fatale klop op de deur klinken. Dan kwam de zuster binnen om ons mee te nemen naar het oord van pijn en smart dat op de stoep stond te wachten. Wij waren Hollandse jongens en wij mochten niet kleinzerig zijn. Dat was misschien nog het ergste.

De schooltandarts was een typische uitvinding van de jaren vijftig. Men had besloten dat alle lagere schoolkinderen behoorlijke tandzorg dienden te krijgen. De meest efficiënte en goedkope manier was dan ze op of vlakbij school te behandelen. Vandaar de caravan waar wij kinderen zo bang voor waren. Tegenwoordig zijn tandartsen geschoold in het zo gerust mogelijk stellen van patiënten. Hun voorgangers uit de jaren vijftig waren psychologisch en pedagogisch minder geschoold. Ze wilden snel werken. Ze interpreteerden angst te vaak als tegenwerking. "Als je je mond nu niet wijd openhoudt, dan zet ik er een klem in", beet een van deze halfgoden mij eens toe.

Ik was het bangst van de boor. Het zetten van een vulling was een langdurige affaire. De watergekoelde boren van tegenwoordig kwamen pas in zwang toen ik al in de zesde klas zat. Daarmee kon een tandarts veel vlugger werken dan met de traditionele apparaten maar ze waren (en zijn) ook veel pijnlijker. Volgens mij werden die oude boren wel elektrisch aangedreven en hoefde de tandarts niet te trappen, maar het toerental was laag. Het boren moest steeds onderbroken worden om het gruis met bekertjes water weg te spoelen. Eindelijk volgde dan het verlossende plomberen. Heel wat van mijn leeftijdgenoten hebben aan deze ervaringen met de schooltandarts fobieën overgehouden die nooit helemaal zijn weggetrokken. Zo vertel ik hierover altijd iets aan een nieuwe tandarts en zeg er bij dat ik geen onverhoedse dingen of verrassingen wil. Anders staat de fobie van vroeger in al zijn ijselijke glorie weer op. Dit soort mededelingen worden dan met het volste begrip ontvangen. Wat dat betreft zijn de tijden veranderd.

Aan de andere kant was het wel ontzettend goed bedoeld van die schooltandarts. Er is in de jaren vijftig veel goed werk verricht. Wij ouderen weten allemaal dat in onze jeugd heel veel volwassenen met slechte kunstgebitten rondliepen. Wij hebben geleerd onze tanden en kiezen te verzorgen. En ik denk ook dat de meeste kleine patiëntjes niet zoals ik en mijn lotgenoten hun leven lang door de herinnering aan die caravan worden gekweld. Wij maakten mee dat het allemaal beter werd.

En of dat met peuters van nu ook het geval is, weet ik niet. Soms ben ik bang dat de tandarts net als voor de oorlog een luxe wordt voor wie het kan betalen. Dat is nu zelfs al een beetje het geval. Ik ben benieuwd of mensen in de schuldsanering wel ruimte krijgen om hun gebit een beetje te laten verzorgen. Als je op of rond het minimumloon zit, dan wel van een AOW moet leven, zit een extra tandheelkundige verzekering bovenop het verplichte gedeelte er niet in en kan de rekening van een tandarts je in grote problemen brengen.

Naar land wordt het, denk ik wel eens.