Mantelzorg: niet overal dankbaarheid troef

SCHIEDAM – Op de Dag van de Mantelzorg worden vandaag 4,5 miljoen Nederlanders in het zonnetje gezet die zorgen voor een naaste. In het land en de regio is van alles te doen; afgelopen donderdag werden mantelzorgers door Minters in het zonnetje gezet in de Vue-bioscoop in Vlaardingen (zie dit artikel.).

Maar het is niet overal dankbaarheid voor de zorgers troef, aldus Mantelzorg NL, dat opkomt voor de mantelzorgers. In 78 gemeenten is de waardering voor mantelzorgers afgeschaft of onvindbaar, terwijl de wet deze erkenning wel voorschrijft, zo stelt de belangenclub. In andere gemeenten varieert de jaarlijkse attentie sterk: van een bloemetje tot een geldbedrag van driehonderd euro.

De Dag van de Mantelzorg bestaat zo’n twintig jaar. Hij is in het leven geroepen om te onderstrepen dat de maatschappij de inzet van mantelzorgers waardeert en het niet vanzelfsprekend vindt dat mensen zorgen voor iemand in hun omgeving. Ook al vinden die mensen dat zelf maar al te vaak ‘heel normaal’ om te doen. Het kan volgens Mantelzorg Nl ook ronduit zwaar zijn om te zorgen, ‘zeker als je het moet combineren met een baan’. “Zonder mantelzorgers kunnen we niet”, zo twitterde minister Hugo de Jonge vanmorgen. “Mantelzorg mogen we nooit als een vanzelfsprekendheid gaan zien.”

Mantelzorg NL publiceerde deze week de resultaten van een onderzoek naar de wijze waarop in alle 355 Nederlandse gemeenten de waardering voor mantelzorgers is geregeld. In tien procent van de gemeenten was daarover niets te vinden, concludeerde directeur Liesbeth Hoogendijk. “Daarnaast waren er 42 gemeenten die expliciet aangeven de individuele waardering te hebben afgeschaft.” Maar samen 78. Gemeenten zijn niet altijd transparant over de reden voor de afschaffing. “Wel weten we dat sommige gemeenten kampen met tekorten. Mantelzorg is dan een post waarop je kennelijk kunt bezuinigen. Maar wij vinden dat je daarmee het paard achter de wagen spant, omdat die mantelzorgers heel hard nodig zijn.” Volgens Hoogendijk wordt er jaarlijks honderd miljoen euro verdeeld onder de gemeenten voor die waardering.

Woordvoerder Elly Klut van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) bevestigt desgevraagd door het Nederlands Dagblad dat er per gemeente een component ‘waardering’ moet zijn. “Er is geen wettelijke basis om dat af te schaffen.” Maar gemeenten hebben volgens haar grote vrijheid bij de invulling hiervan. “Het kan variëren van een dagje uit tot een VVV-bon. Dat is lokaal maatwerk.”

Onder de 78 noemt Mantelzorg NL ook Schiedam, en Vlaardingen en Maassluis. Een woordvoerder van de gemeente stelt echter dat Schiedam wel degelijk ‘de behoefte aan waardering voor mantelzorgers erkent’ en die waardering ook geeft. “Dat doen we door het bieden van voorlichting, advies en ondersteuning aan mantelzorgers, gratis parkeerkraskaarten voor mantelzorgers en het verstrekken van de vrijwilligerspas, waarmee zij lokaal korting kunnen krijgen”, aldus een woordvoerder. “De gemeente biedt dit alles kosteloos aan.”

Uit het onderzoek blijkt dat de meeste mantelzorgers een voorkeur hebben voor een geldbedrag als blijk van waardering, stelt Mantelzorg NL. In het verleden was dat landelijk geregeld met het zogenaamde Mantelzorgcompliment, een jaarlijks bedrag van tweehonderd euro. Maar nadat de verantwoordelijkheid voor mantelzorg in 2015 is overgeheveld naar gemeenten, is de landelijke norm afgeschaft. In de praktijk zijn er nu grote verschillen. Van de gemeenten die nog wel een individuele waardering geven, kiest 46 procent voor een geldbedrag en 48 procent voor een cadeaubon, blijkt uit het onderzoek. De bedragen variëren van twintig euro tot een uitschieter van driehonderd euro in gemeente De Wolden. In zes procent van de gemeenten beperkt de waardering zich tot een bloemetje of kleine attentie.

Die verschillen zijn te groot, vindt Hoogendijk. Het gaat er volgens haar om dat uit de attentie een daadwerkelijke waardering blijkt. Een goed voorbeeld vindt ze de gemeente Hardenberg. Mantelzorgers krijgen daar honderd euro en daarnaast zorgt de gemeente dat er een centrale plek is waar mantelzorgers terecht kunnen. “Wij vinden dat die gemeente het goed heeft geregeld op het snijvlak van ondersteuning en waardering”, zegt Hoogendijk. Ze zou graag zien dat er op dit vlak meer landelijke sturing komt. Maar volgens de VNG is dat aan de gemeenten zelf. “Als onze leden behoefte hebben aan een landelijke richtlijn, gaan wij daarmee aan de slag.”

Behalve de waardering zijn de gemeenten ook verantwoordelijk voor de ondersteuning van de mantelzorgers. Schiedam laat de uitvoering daarvan over aan Minters. Die organisatie biedt daartoe een ‘breed aanbod’ aan diensten. Genoemd worden voorlichting, advies, informatie, emotionele ondersteuning, contact met een consulent, een cursusaanbod, het Mantelzorgcafé en Mantel-Inn, activiteiten voor jonge mantelzorgers, het Alzheimercafé en Parkinsoncafé en het magazine Minters Mantelzorg.