De redding van de Lutherse kerk

COLUMN - Afbreken had niet gekund want het is een monument, maar toch doet het iedereen die van Schiedam houdt goed dat de Lutherse kerk in handen is gekomen van Stadsherstel Maassteden. Die zorgt er zeker voor dat dit iconische gebouw op de Lange Nieuwstraat een waardige bestemming krijgt die recht doet aan het karakter van het bouwwerk.

We vertellen graag tegen elkaar dat Schiedam zo´n katholieke stad is vanwege het brandersverleden. Toen onze beroemdste bedrijfstak in de achttiende eeuw tot bloei kwam, trok dat massaal gastarbeiders aan uit Westfalen die hun familie lieten overkomen en zich ontwikkelden tot ras-Schiedammers. Dit gebied van oorsprong was inderdaad katholiek, maar tussen de immigranten zaten ook Lutheranen. Vandaar dat in Schiedam een kleine gemeente kon worden gesticht. De Lutherse kerk ziet er van buiten best indrukwekkend uit, maar het is een omgebouwd gistpakhuis en binnen is het helemaal niet zo groot. De Lutheranen zijn er wel in geslaagd een sfeervol bedehuis in te richten. 

De kerk is destijds gesloten als gevolg van het feit dat de Lutherse gemeente zich heeft aangesloten bij de grote fusiekerk PKN. Aanvankelijk heeft die daar nog diensten gehouden voor lidmaten uit het Passagekwartier, Schiedam-West en de Gorzen, maar op den duur was de exploitatie kennelijk niet meer op te brengen, want het gebouw werd voor de eredienst gesloten. 

Toch ziet Stadsherstel Maassteden brood in een voortzetting van de kerkelijke bestemming. Wie weet – zo speculeert het bedrijf – zijn er christelijke gemeentes te vinden die wat aan kunnen met die ruimte. Dat klinkt niet zo logisch, net nadat een groot onderzoek heeft uitgewezen dat de meerderheid van de Nederlandse bevolking niet (meer) bij een kerk is aangesloten, maar de werkelijkheid is anders. Terwijl de grote volkskerken leeglopen is er een opbloei van allerlei pinkstergemeentes. In Rotterdam zijn bovendien de nodige migrantenkerken, vaak met een Afrikaanse achtergrond. 

Een aantal jaren terug alweer kwam ik op Open Monumentendagen de Lutherse Kerk binnen waar een fantastische band Kongolese popmuziek speelde. Dat klonk zo - en nu doet'ie het wel. Iemand van de kerk legde me uit dat de dienst zo begon en dat men toe was aan de eerste preek. De eerste preek? De dienst zou vier uur duren maar met zulke muziek leek het me geen straf. Bovendien was het geen probleem – stelde ik vast – als gelovigen even naar buiten liepen en daarna hun plaats weer innamen in de gemeente. 

Zo´n Afrikaanse gemeente in de Lutherse kerk, zou dat niet in heel veel opzichten het soort verrijking zijn waar zo´n gebouw op wacht?

PS. De column is na eerste plaatsing aangepast. Behalve dat er nu wel beelden van de Kongolese band zijn, staat de kerk natuurlijk niet in de Lange Kerkstraat, zoals eerder vermeld...