De dilemma's van een zorgminister

SCHIEDAM – Het kabinet besluit ‘van week tot week’ of stap 2 in het openingsplan kan worden gezet. Dat stelde demissionair minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Hugo de Jonge, gisteren in het tv-programma De Vooravond.

Hij verschafte aan tafel bij Fidan Ekiz en Renze Klamer een bijzonder inkijkje in de dilemma’s waar hij als minister voor wordt gesteld: alles doen om de verspreiding van het virus en daarmee overwerkt zorgpersoneel te voorkomen, of versoepelen van beperkende maatregelen omdat de maatschappij er niet langer mee om kan gaan. Aanleiding was het bezoek van De Jonge aan het Franciscus Gasthuis & Vlietland, waar hij donderdag een kijkje nam op de cohortafdeling met Coronapatiënten en de Intensive Care. Een bezoek (zie hier) dat hem nog eens met de neus op de feiten drukte in de moeilijke afweging tussen vasthouden aan beschermende maatregelenen en versoepelen.

Stap 2 in het openingsplan behelst onder meer het weer mogelijk maken van binnensporten, bezoek aan dierentuinen en het weer toestaan van kunst- en cultuurbeoefening binnen. Die versoepelingen zouden op 11 mei moeten gaan gelden.

Presentator Klamer haalde gisteravond aan dat zijn redactie ziekenhuisbestuurster Marjolein Tasche had gevraagd naar het verloop van het bezoek van de minister. Zij stelde blij te zijn geweest met het bezoek. “Maar als ik heel eerlijk ben, en ik spreek hem, dan denk ik: meneer de Jonge, we zitten hier zo overvol. Wees nu even streng, drie weken, wij helpen desnoods mee met prikken.” Als De Jonge en het kabinet drie weken langer had gewacht met het versoepelen van de Coronamaatregelen, zoals dat met ingang van afgelopen woensdag is gebeurd, dan zou de situatie in de ziekenhuizen er wellicht al vandaag, maar in ieder geval de komende weken, heel anders uitzien.

De Jonge stelde daarop: “Er zijn twee werkelijkheden op dit moment: er zijn mensen die lijden onder het virus en dat geldt zeker voor de mensen in de zorg, die zitten al vijftien maanden in de crisisstand en de patiënten liggen daar tot de nok toe en dat geldt zeker ook voor het Franciscus. En we hebben een samenleving waarin we heel veel mensen zien die meer lijden onder de maatregelen tegen dat virus dan van het virus zelf.”

“Die frictie zie je steeds duidelijker. Dat maakt dat je in je beleid een evenwicht hebt te betrachten. Enerzijds de afspraak met de zorg: we gaan geen onverstandige dingen doen. Natuurlijk niet. Als we stappen zetten ter versoepeling doen we dat behoedzaam. En anderzijds de afspraak met de samenleving: als er weer iets kan, dan gaan we die stap wel zetten.”

Renze Klamer herkende die frictie. “Daar zit de paradox”, zei hij. “Maatregelen zijn genomen met het zicht op afname van opnames in het ziekenhuis en IC-bedden, terwijl je ziet in het land, ik zie het in mijn eigen vriendenkring, dat het kan polariseren. Dat mensen die in de zorg werken zoiets hebben: we werken ons hier het snot voor de ogen terwijl anderen graag Koningsdag willen vieren. En gezellig bij een groepje willen staan.”

De Jonge: “Dat is nu eenmaal de fase waar we in zitten. En daar moet je dus ook zo verstandig mogelijk mee omgaan. Dat doe je door te zeggen tegen de zorg: we gaan geen onverstandige dingen doen, we gaan geen domme dingen doen.”

Klamer: “Dat is aan interpretatie onderhevig, of het dom of verstandig is. Daar denkt Marjolein Tasche anders over.”

De Jonge: “Ja, daar hebben we gisteren ook wel over gesproken. Ik kan me voorstellen dat het voor ziekenhuizen anders voelt dan dat het er in de prognoses uitziet. Namelijk: we zien wel degelijk dat we op een plateau geraken, we zien wel degelijk dat we door die piek van de derde golf heen geraken. Je zou natuurlijk liever willen dat je die daling al wat meer zou zien. De belofte, de afspraak met de zorg moet zijn: we gaan keer op keer dat we een stap zetten, dat alleen doen als het een verantwoord risico is. Een risico is het in zekere zin altijd. Dat is ons werk nu eenmaal, maar het moet wel een verantwoord risico zijn.”

Klamer: “Ik snap die afweging. Ik denk dat veel mensen ook blij zijn met de versoepelingen die er zijn. Maar ik denk toch, ik was benieuwd: als u in zo’n ziekenhuis rondloopt, de ziekenhuizen die tot vrij kort geleden de hoogste prioriteit hadden – wat de medici zeiden, dat volgden we, want die mogen niet onder druk komen te staan. Ik kan me ook voorstellen dat als je daar werkt, dat je denkt: we voelen ons een beetje in de steek gelaten.”

De Jonge: “Dat denk ik niet. Ik kan me wel voorstellen dat je denkt: waar hebben al die mensen het over, met versoepelingen en weer naar terrassen snakken, kijk eens even wat wij hier alle dagen om ons heen zien. Dat begrijp ik ook. Ik denk dat je recht moet doen aan die beide werkelijkheden. De ene werkelijkheid is die in de zorg. Waar het gewoon druk en zwaar is, en al een hele tijd druk en zwaar is.”

Klamer “Sinds oktober tweehonderd opnames per dag minimaal.” Fidan Ekiz valt hem bij. “Er wordt van uitgegaan dat ieder die gevaccineerd wil worden, begin juli gevaccineerd zal zijn. Dat zijn maar een paar maanden. Waarom zou u dan niet wat langer wachten?”

De Jonge: “Ja, goed, als je het gesprek hebt met die horeca-ondernemer of het gesprek hebt met mensen die echt lijden onder de maatregelen tegen het virus en zegt ‘joh, het is maar een paar maanden’, die zullen ook aan ons uitleggen: ‘het is al vijftien maanden’.”

Ekiz: “Ja, tenzij ze straks allemaal weer dicht moeten omdat het toch uit de hand loopt.”

De Jonge: “De kunst van ons werk is denk ik dat we en recht doen aan de werkelijkheid in de ziekenhuizen, recht doen aan hoe druk en zwaar het daar is, en aan de andere kant ook recht doen aan de mensen die toch eigenlijk meer lijden onder de maatregelen tegen het virus, dan onder het virus zelf.”

“We raken in toenemende mate gevaccineerd. Bescherming is enorm toegenomen. In de afgesproken maand is het aantal prikken verdubbeld; in de komende maand gaat het aantal prikken weer verdubbelen en dat is de fase waarin we zitten. Het gaat gewoon steeds sneller, we raken in toenemende mate beschermd door vaccinatie, maar ook doordat veel mensen immuniteit hebben opgebouwd omdat ze zelf de ziekte hebben doorgemaakt. En dat gaat gewoon zorgen dat we over de piek heen geraken. Punt in de ziekenhuizen is natuurlijk dat het niet alleen de drukte is van nu, maar ook van de drukte die er nog aankomt vanwege het inhalen van alle uitgestelde zorg.”

“Dat heb je allemaal mee te wegen in de besluiten die je neemt en daarom hebben we ook gezegd vandaag: we zullen echt goed kijken naar of het mogelijk is om volgende week die stap 2 te zetten op ons openingsplan, en als het nog niet mogelijk is dan zetten we hem een week later. We kijken gewoon van week tot week wat er kan en of het verantwoord is. Telkens hebben we al die belangen mee te wegen dat is de kern van ons werk.”

De minister stelde daarna ook nog niet gelukkig te zijn geweest met de opmerking eerder deze week van Ernst Kuipers, trekker van het Landelijk Netwerk Acute Zorg, dat de avondklok geen positief resultaat heeft gehad op het tegengaan van het aantal besmettingen. “Ik was het zeer met hem oneens”, aldus De Jonge. Volgens hem is de gang van zaken een ‘prachtig voorbeeld van de preventieparadox’: “Er komt een ernstig onheil aan, je neemt een maatregel om dat ernstig onheil af te wenden, dat is vervolgens dat gelukt en dan zeg je: was die maatregel eigenlijk wel nodig, want wij hebben het onheil nooit gemerkt.” Bovendien helpt een conclusie als die Kuipers uiteraard niet om mensen waarvan je vraagt zich aan strenge maatregelen te houden, zich achter die of andere maatregelen te laten scharen en ze daar te houden. Tot reprimandes gaat dat volgens de minister niet leiden. “Daar hou ik niet van. Ik vind dat we veel te dank hebben aan deze experts.” (..) “Als je over alles uitingen waar het niet mee eens bent woedend zou moeten worden...”

PS. Ondertussen is bekend geworden dat het demissionaire kabinet heeft besloten verdere versoepelingen uit te stellen. In een korte schriftelijke verklaring zegt het kabinet 'te zien dat de cijfers over de piek heen raken', maar ook dat' 'de daling nog niet voldoende zichtbaar is om de volgende stap van het openingsplan verantwoord te kunnen zetten'. De druk op de IC's en bezetting van de ziekenhuizen is nog te hoog, vindt het kabinet, dat morgen ook niet bij elkaar komt voor Corona-overleg.

PS2. In een eerdere versie van dit artikel stond de storende spelfout leiden waar het lijden moest zijn.