'Maatjes' helpen je uit schulden - hoe je er ook in kwam

SCHIEDAM - De eerste weken van zijn inzet bij de Schuldhulpmaatjes leerden Jan Kuijs dat er - helaas - vele wegen naar Rome leiden, en dan wel de onbarmhartige en lelijke kant van Rome. In de schulden raken kan op vele manieren.

In maart gingen de eerste Schuldhulpmaatjes in Schiedam aan de slag, na een behoorlijk intensieve serie trainingen. Zes zijn er van hen, die overbleven uit de groep van wel dertig mensen die in oktober vorig jaar interesse toonden door een kennismakingsavond te bezoeken. Kuijs, gepensioneerd manager in vooral de financiële wereld, nam de rol van coördinator op zich. Dat betekent dat hij de eerste link legt als iemand in de schulden zichzelf voor hulp heeft aangemeld, of de Schuldhulpmaatjes getipt worden dat iemand op zoek is naar hulp om zijn of haar financiën op orde te krijgen.

Toen de maatjes de bloemen van de wethouder kregen waren er nog geen ‘kandidaten’ om maatjes mee te worden, ondertussen wel. Drie mensen bezocht Kuijs afgelopen dagen. De eerste was een man van een jaar of 65. Zijn naam was doorgegeven door een vrijwilliger van het wijkcentrum Dreesplein, waar de man om hulp had gevraagd. Kuijs belde op en maakte een afspraak, bij de man thuis. Dat was een leerzaam uurtje. “Hij gaf aan zijn financiën niet goed zelf te kunnen beheren, omdat dit de afgelopen jaren sterk veranderd is. Ook gaf hij aan dat de hulp die hij op dit moment had, onvoldoende geduld had. Een klik ontbrak.” De man was enkele jaren geleden ontslagen met een aanvullende regeling van zijn werkgever. Kuijs: “Ik begreep dat hij tussen wal en schip gevallen is, want zijn inkomen is veranderd in een uitkering en zijn pensioen en AOW zijn nog niet ingegaan. Daarnaast kreeg hij niet verwachte aanslagen van de belastingdienst.”

“Gelukkig hebben we in ons team een maatje met veel geduld en expertise. De volgende keer ga ik met haar langs en de daarop volgende keer gaat het maatje alleen. Voor de langere termijn gaan we iemand in het netwerk van de hulpverlener zoeken die, als alles in orde is, de man verder kan bijstaan en wij hem los kunnen laten.”

Want zo werken de Schuldhulpmaatjes: problemen in kaart brengen, een budgetplan maken om te kijken wat er - ‘op jaarbasis!’ - binnenkomt en uitgaat en zoeken naar structurele mogelijkheden om uit de financiële problemen te komen en te blijven. Het moge duidelijk zijn: “We nemen geen geld mee.” Financiën goed op orde krijgen eh houden kan door mensen te leren zelf te organiseren, maar ook door structureel een steuntje te organiseren. “In het algemeen is ons doel om mensen financieel zelfstandig te krijgen.” Het treffen van betalingsregelingen is daar een belangrijk onderdeel van, waarbij de Schuldhulpmaatjes kunnen helpen. Gaat het echt niet - ‘is een schuld binnen drie jaar niet af te lossen’ - , dan is de schuldsanering een uitkomst. Schuldhulpmaatjes let nadrukkelijk behalve de weg naar de sanering toe, ook op de tijd daarna. Tenslotte is financieel zelfstandig zijn iets wat niet vanzelf komt, maar wat je moet leren.

Een tweede hulpvrager was een vrouw die zelf contact nam met de maatjes, omdat ze zich ernstig zorgen maakt. “Drie deurwaarders hebben loonbeslag laten leggen. In zo’n geval treedt een van hen op als penvoerder, om niet met zijn drieën te plukken van iemand die het niet heeft.” Maar Kuijs leerde iets opmerkelijks. “Dat beslag loopt al zeven jaar. Op een schuld van dertigduizend euro…” Kuijs kon de vrouw dan ook een opmerkelijke mededeling doen. “Eind mei is ze waarschijnlijk uit de problemen omdat alles dan is afgelost.”

Zo kan het dus ook: dat zijn de makkelijke gevallen, alhoewel Kuijs de vrouw op het hart heeft gedrukt dat als er onverhoopt toch iets anders het geval blijkt, zij dat moet laten weten. De Schuldhulpmaatjes laten niet zo gauw los.

De derde Schiedammer die de hulp inriep van de maatjes was een man ‘van begin 40’. “Hij heeft samen met zijn broer een bedrijf gehad dat het door allerlei omstandigheden niet heeft gered. Zij hebben de afwikkeling echter niet goed goed gedaan en daarbij het nodige vluchtgedrag vertoond. Met de gevolgen wordt hij nu geconfronteerd. In deze situatie spelen ook nog enkele juridische zaken. In ons team is een maatje dat goed financieel inzicht koppelt aan juridische kennis. In de komende week gaan we samen bij deze man op bezoek. We zorgen dan dat we volledig inzicht hebben en gaan dan aan de slag.”

Zo zoekt Kuijs per ‘geval’ een maatje dat het best lijkt te passen, hetzij qua persoonlijkheid, hetzij vanwege specifieke kennis en kunde. Wat dat betreft hebben de maatjes aardig wat in huis, vertelt hij: “We hebben een voormalige boekhouder, een docent Engels - handig bij mensen die het Nederlands minder beheersen en een ICT-er.” Ook dat laatste kan zeker van pas komen. Want onhandigheid of onvermogen om wegwijs te zijn in digitale systemen speelt volgens Kuijs zeker een rol in de schuldenproblematiek. “Je zou kunnen zeggen dat de digitalisering faciliteert dat mensen schulden kunnen opbouwen.” Sowieso helpt anonimiteit niet om financiële problemen te vermijden.

Het daagt Kuijs ondertussen - als hij dat al niet uit zijn werkzamen leven had geleerd - dat het in een mensenleven op veel manieren ‘mis’ kan gaan, ook financieel. Het heeft te maken met opvoeding en of je geleerd hebt wat geld opzij te leggen op het moment dat dat kan. Het heeft te maken met je relaties en met wie je omgaat; de bepalen ook voor een deel je consumptiepatroon. Scheidingen leiden maar al te vaak tot geldzorgen, maar ook mensen die het juist heel goed hebben en het geld flink laten rollen kunnen soms te ver gaan. Om nog maar niet te spreken van ‘externe factoren’, zoals een overheid die een Toeslagenaffaire heeft laten gebeuren - in het gunstigste geval - of die door concreet optreden of juist een gebrek daaraan, mensen de problemen in heeft geholpen.

In de drie steden Schiedam, Vlaardingen en Maassluis, waarin de Schuldhulpmaatjes samen optrekken, ondersteunen zij momenteel zo’n veertig mensen. Kuijs had afgelopen week een eerste kennismakingsgesprek bij Stroomopwaarts, de organisatie die in deze drie steden onder meer het schuldsaneringstraject organiseert.

Daar kwam ook de 800 euro aan de orde die de rijksoverheid beschikbaar stelt om mensen met lage inkomens te compenseren voor de oplopende energiekosten. “Mensen die geen uitkering ontvangen van de gemeente, via Stroomopwaarts, moeten die wel zelf aanvragen, met Digid”, zo leerde Kuijs. “Wij hebben overigens een zeer nuttig gesprek gehad waar over en weer veel informatie is uitgewisseld.”

Ondertussen zoekt Schuldhulpmaatje nog steeds nieuwe maatjes. “We gaan ervan uit dat een maatje één persoon tegelijk helpt. Dus we zitten snel vol.” Dat zou Kuijs spijten, want zo in zijn eerste maanden als hulpverlener in de Schiedamse schuldzorg, is hem wel duidelijk geworden dat er problemen zijn, en dat er gelukkig mensen zijn die iemand bij kunnen staan. “Het is als met het liedje dat ook op onze website te horen is: we benne op de wereld om mekaar om mekaar, te helpen nietwaar.”